29.6.25

Νομική καταιγίδα: Μπορεί η Κύρια Αντιπολίτευση της Τουρκίας να Επιβιώσει από τον Τυφώνα;


Μια δικαστική απόφαση απειλεί να διαλύσει το CHP και να αναδιαμορφώσει το πολιτικό τοπίο. Με τη διπλή στρατηγική καταστολής/συνδιαλλαγής του κυβερνώντος μπλοκ, η ουσιαστική αντιπολίτευση μπορεί σύντομα να αποτελεί παρελθόν.

Γραφείο: Yavuz Baydar

Ολισθηση της Τουρκίας προς τον πλήρη αυταρχισμό επιταχύνεται. Ο πρόεδρος Recep Tayyip Erdoğan και ο υπερεθνικιστής σύμμαχός του Devlet Bahçeli εντείνουν τις προσπάθειες να αποδυναμώσουν και να συμμορφώσουν την αντιπολίτευση, αυτή τη φορά στοχοποιώντας το κύριο κοσμικό κόμμα της χώρας, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP).

Δικαστήριο της Άγκυρας αναμένεται να αποφανθεί τη Δευτέρα 30 Ιουνίου επί της ακύρωσης του ιστορικού συνεδρίου ηγεσίας του CHP του 2023. Η απόφαση ενδέχεται να διαλύσει την τρέχουσα ηγεσία, να οδηγήσει το κόμμα σε κρατική εποπτεία και να ανατρέψει την εύθραυστη πολιτική ισορροπία της Τουρκίας.

Στην καρδιά της υπόθεσης υπάρχει ευρύτερος αγώνας εξουσίας. Ο Erdoğan, που ελίσσεται για να παρατείνει την προεδρία του επ’ αόριστον, φαίνεται αποφασισμένος να εξαλείψει κάθε εμπόδιο στις στρατηγικές επιδιώξεις του.

Οι ρίζες της νομικής αυτής διαμάχης ανάγονται στις γενικές εκλογές του Μαΐου 2023. Η αντιπολίτευση σχημάτισε έναν συνασπισμό έξι κομμάτων — κατά το πρότυπο της Ουγγαρίας — για να αμφισβητήσει το κυβερνών AKP. Ωστόσο, προέκυψαν ατέρμονες συνομιλίες και διαιρέσεις, ιδιαίτερα γύρω από την υποψηφιότητα του δημοφιλούς δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Ekrem Imamoğlu. Παρά την ευρεία λαϊκή στήριξη, ο συνασπισμός τον παρέκαμψε υπέρ του τότε ηγέτη του CHP, Kemal Kılıçdaroğlu — μια επιλογή που ούτε οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ως νικηφόρα ούτε πολλοί ψηφοφόροι έβρισκαν εμπνευστική.

Ο Kılıçdaroğlu, μετά από 12 συνεχόμενες ήττες, αρνήθηκε να παραιτηθεί. Χρειάστηκαν πέντε μήνες εσωτερικών συγκρούσεων πριν το κόμμα οργανώσει συνέδριο ηγεσίας. Το Νοέμβριο του 2023, ο Özgür Özel τον ανέτρεψε σε μια γενεαλογική αλλαγή που έφερε νέα ενέργεια στο CHP.

Οι τοπικές εκλογές του 2024 έδωσαν στο κόμμα περαιτέρω ώθηση, κυρίως μετά την αποδυνάμωση της βάσης του Erdoğan λόγω της χειροτέρευσης της οικονομίας. Ο Imamoğlu διατήρησε την Κωνσταντινούπολη σε μια σημαντική νίκη, αναδεικνυόμενος ως ο ισχυρότερος αντίπαλος του Erdoğan — ενθαρρυμένος περαιτέρω στο να υψώσει τη φωνή του.

Το κυβερνών μπλοκ αντέδρασε άμεσα. Οι εισαγγελείς που ευθυγραμμίζονται με την κυβέρνηση ξεκίνησαν έρευνες για το συνέδριο του CHP του 2023, επικαλούμενοι φερόμενες αγοραπωλησίες ψήφων και χειραγώγηση ψηφισάντων. Μάρτυρες από το εσωτερικό του κόμματος ισχυρίστηκαν ότι προσφέρθηκαν χρηματικά δώρα στους αντιπροσώπους, ενώ το CHP αντέτεινε ότι δεν υπήρχαν σαφή αποδεικτικά στοιχεία.

Όμως, κανείς δεν μπορούσε να αρνηθεί τον πολιτικό χαρακτήρα του κατηγορητηρίου.

Η υπόθεση διεκδικεί να:

– Ακυρώσει ολόκληρο το συνέδριο,
– Αναστείλει ή συλλάβει βασικά στελέχη του CHP, μεταξύ των οποίων τον Özel,
– Διορίσει κρατικό επίτροπο για τη διοίκηση του κόμματος.

Με άλλα λόγια, ένα κόμμα που ίδρυσε ο Mustafa Kemal Atatürk με σκοπό να θεμελιώσει και να προστατεύσει τη κοσμική δημοκρατία, τόσο παλιό όσο η ίδια η δημοκρατία, τώρα παλεύει για την επιβίωσή του.

Η απόφαση της Δευτέρας — εφόσον δεν αναβληθεί — ενδέχεται να κρίνει αν η Τουρκία θα έχει ουσιαστική αντιπολίτευση στο μέλλον.

Αν ακυρωθεί το συνέδριο, το CHP μπορεί να διαλυθεί υπό την πίεση. Ο Özel, που εξελέγη με υποσχέσεις ανανέωσης, θα χάσει τη νομιμοποίησή του. Παρ’ όλο που αρνείται κάθε κατηγορία και διατηρεί τη στήριξη και των 81 επαρχιακών γραμματέων, μια νομική ήττα θα μπορούσε να αναγκάσει την αποχώρησή του και να απελευθερώσει εσωτερικό χάος.

Κεντρικός στην νομική επίθεση είναι ο Imamoğlu. Ο δήμαρχος, ήδη κρατούμενος από τον Μάρτιο του 2025 με κατηγορίες για διαφθορά, αναφέρεται στο κατηγορητήριο ως βασικός παράγοντας στη φερόμενη αγοραπωλησία ψήφων. Επιπλέον αντιμετωπίζει χωριστές κατηγορίες σχετιζόμενες με διαφθορά στη διοίκηση του δήμου, με πιθανή καταδίκη που απειλεί με πολυετή φυλάκιση και απαγόρευση από την πολιτική.

Την ίδια ώρα, ο Kemal Kılıçdaroğlu, πρώην ηγέτης του CHP, συνεχίζει να αμφισβητεί τη νέα ηγεσία. Παρόλο που έχασε το 2023, δημόσια αφήνει ανοικτό ενδεχόμενο επιστροφής — ίσως μέσω δικαστικής παρέμβασης — υποστηρίζοντας ότι η αντίσταση στον διορισμό επίτροπου θα ισοδυναμούσε με «παράδοση του κόμματος στο κράτος». Αν το δικαστήριο ακυρώσει το συνέδριο, θα απαιτηθεί έκτακτη εσωκομματική εκλογή εντός 45 ημερών, ανοίγοντας ξανά τον δρόμο για εσωτερικές συγκρούσεις.

«Οι νομικές διώξεις κατά του İmamoğlu, του CHP και του Δήμου Κωνσταντινούπολης αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη αυταρχική ώθηση», γράφει η Sinem Adar, ανώτερη ερευνήτρια στο SWP του Βερολίνου. «Πρόκειται για διάβρωση της ανταγωνιστικής πολιτικής μέσω της εργαλειοποίησης της δικαιοσύνης και ταυτόχρονα για αποθάρρυνση των δρώντων της αντιπολίτευσης.»

Αν το δικαστήριο αποφανθεί κατά του CHP, το αρχαιότερο πολιτικό κόμμα της Τουρκίας ενδέχεται να αντιμετωπίσει μια αναδιάρθρωση υπό κρατικό έλεγχο. Ωστόσο, αν η απόφαση ευνοήσει τον Özel, η κυβέρνηση Ερντογάν πιθανότατα θα εντείνει τις επιθέσεις μέσω άλλων νομικών οδών.

Σε κάθε περίπτωση, το AKP επωφελείται: αποδυναμώνει την οργανωμένη αντιπολίτευση πολύ πριν από τον επόμενο εκλογικό κύκλο. Αν ο İmamoğlu υποστεί πολιτική απαγόρευση, τότε μπορεί να τεθούν και έκτακτες εκλογές στο τραπέζι.

Η «μηχανική της αντιπολίτευσης» δεν σταματά με το CHP. Γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι το κυβερνών μπλοκ έχει επίσης στραμμένο το βλέμμα του προς το φιλοκουρδικό Κόμμα DEM. Με 57 έδρες στο Κοινοβούλιο, το DEM είναι καθοριστικό για τις φιλοδοξίες του Ερντογάν να τροποποιήσει το Σύνταγμα, ενδεχομένως παγιώνοντας ένα ακόμη πιο συγκεντρωτικό προεδρικό σύστημα και έναν κανόνα δια βίου.

Παράλληλα, η πρόσφατη απόφαση του PKK να αυτοαναιρεθεί —αν και όχι πλήρως να αφοπλιστεί— έφερε το Κόμμα DEM σε στενότερες συνομιλίες με την κυβέρνηση. Το κόμμα φαίνεται να ελπίζει σε παραχωρήσεις που σχετίζονται με τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK, Abdullah Öcalan, υπό το σύνθημα της «ειρήνης» — όρος που καταχράται η πολιτική σκηνή της Τουρκίας.

Αυτή τη στιγμή διεξάγονται συνομιλίες στο Κοινοβούλιο για τον σχηματισμό μιας ασαφώς καθορισμένης «επιτροπής επίλυσης», αν και πολλοί παρατηρητές τη βλέπουν ως άλλη μία τακτική διαίρεσης της αντιπολίτευσης. Το CHP, υπό πολιορκία, αντιμετωπίζει τη διαδικασία με σκεπτικισμό.

«Πώς είναι ποτέ δυνατή η ειρήνη», διερωτώνται πηγές εντός του κόμματος, «όταν η κυβέρνηση διεξάγει πόλεμο κατά της κύριας αντιπολίτευσης;»

Η διπλή στρατηγική του κυβερνώντος μπλοκ —καταστολή της μίας πτέρυγας της αντιπολίτευσης και μεταρρυθμιστικός διάλογος με την άλλη— έχει καταφέρει να θολώσει —αν όχι να ραγίσει— την ενότητα της αντιπολίτευσης. Το Κόμμα DEM, προσκολλημένο σε μια ασυνήθιστη αισιοδοξία εν μέσω αυξημένης έντασης, εκλαμβάνεται πλέον από ορισμένους εντός του CHP ως σύμμαχος στα σχέδια του Ερντογάν.

«ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΗΜΕΡΑ,» ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ Η ADAR, «ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΩΝΤΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΣΑΝ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΑ ΤΗ ‘ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ’ ΚΑΙ ΤΗ ‘ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ’ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΔΙΑΜΟΡΦΩΣΟΥΝ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ. ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΗΣ.»

Πράγματι, η «μηχανική της αντιπολίτευσης» αποτελεί οικείο εγχειρίδιο σε αυταρχικά καθεστώτα όπως της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και του Αζερμπαϊτζάν. Ο Ερντογάν και ο Bahçeli χρησιμοποιούν παρόμοιες μεθόδους: επιστρατεύοντας τη δικαιοσύνη, τα μέσα ενημέρωσης και τον κατασταλτικό μηχανισμό υπό τη σημαία ενός «εσωτερικού μετώπου» για να εξαναγκάσουν τους πολιτικούς παράγοντες σε υποταγή, δήθεν για να αντισταθούν στη ξένη («ιμπεριαλιστική») παρέμβαση.

Αυτή η αυταρχική ώθηση συμπίπτει με το όραμα του κυβερνώντος μπλοκ για μια «Νέα Τουρκία» — μια σύνθεση ισλαμισμού και εθνικισμού που αποσκοπεί στον επαναπροσδιορισμό της εθνικής ταυτότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, η υποταγή ή η αναδιάρθρωση των κομμάτων της αντιπολίτευσης δεν φαίνεται να είναι μέσο για κάποιο σκοπό· είναι κεντρικός πυλώνας για την επιβίωση του καθεστώτος μακροπρόθεσμα.

Με τη διεθνή προσοχή να αποσπάται, ο υπολογισμός του Ερντογάν φαίνεται ορθός. Η κυβέρνηση Τραμπ δεν έχει δείξει ενδιαφέρον για τις εσωτερικές αναταραχές της Τουρκίας, οι οποίες χαρακτηρίζονται από καταπιεστικά μέτρα.

Η Ε.Ε., φοβούμενη να θέσει σε κίνδυνο τις συμφωνίες για το μεταναστευτικό και —ιδίως σήμερα— τη συνεργασία στον τομέα της άμυνας, παραμένει σε μεγάλο βαθμό σιωπηλή. Η παγκόσμια αντίδραση απέναντι στον επελαύνοντα αυταρχισμό της Τουρκίας είναι στην καλύτερη περίπτωση υποτονική.

Ίσως πράγματι να έχει ωριμάσει ο καιρός για το επόμενο άλμα του Ερντογάν. Καθώς οι δικαστικές υποθέσεις πολλαπλασιάζονται και η δικαιοσύνη πολιτικοποιείται όλο και περισσότερο, το σκηνικό προετοιμάζεται για μια νέα φάση εδραίωσης του καθεστώτος — μια φάση όπου τα κόμματα της αντιπολίτευσης υπάρχουν μόνο κατ’ όνομα, απογυμνωμένα από αυτονομία και νομιμοποίηση.

Η ετυμηγορία της Δευτέρας ενδέχεται να σηματοδοτήσει σημείο καμπής. Είτε προκαλέσει την κατάρρευση είτε τη συνδιαλλαγή του CHP, ένα πράγμα είναι σαφές: η στρατηγική του Ερντογάν περί κατασκευασμένης πόλωσης, επιλεκτικής καταστολής και συνταγματικής χειραγώγησης προχωρεί αδιατάρακτα.

Το ερώτημα πλέον δεν είναι μόνο αν θα επιβιώσει το CHP — αλλά αν μπορεί να επιβιώσει οποιαδήποτε ουσιαστική αντιπολίτευση στο πολιτικό μέλλον της Τουρκίας.

πηγή: Palomar

https://www.anixneuseis.gr