του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.
Ηπρόσφατη αλλαγή στάσης του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, απέναντι στην Ουκρανία έχει προκαλέσει διεθνή αίσθηση. Ο άνθρωπος που κατηγορήθηκε πολλές φορές για επιείκεια προς τη Μόσχα, τώρα υιοθετεί σκληρότερη γραμμή απέναντι στον Βλαντίμιρ Πούτιν: ξεμπλοκάροντας την παράδοση αμερικανικών πυραυλικών συστημάτων και δημιουργώντας έναν νέο μηχανισμό στρατιωτικής βοήθειας μέσω του ΝΑΤΟ, με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και αμερικανική παραγωγή.
Πρόκειται για μια κλασική «λύση Τραμπ»: ενίσχυση της αμερικανικής βιομηχανίας, μεταφορά βαρών στους Ευρωπαίους και στρατηγική πίεση στους αντιπάλους. Αλλά αυτή η αλλαγή πολιτικής δεν αφορά μόνο την Ουκρανία. Αναδεικνύει ένα μεγαλύτερο, πιο κρίσιμο ερώτημα για την Ευρώπη και ιδίως για την Ελλάδα:
Πόσο αξιόπιστη είναι τελικά η αμερικανική στρατηγική παρουσία στις περιοχές που πραγματικά έχουν σημασία;
Ο ρεαλιστής Τραμπ και η ευκαιρία για Ελλάδα
Η μεταστροφή του Τραμπ στην υπόθεση της Ουκρανίας δεν ήταν ιδεολογική. Ήταν προσωπική και πραγματιστική. Η απογοήτευσή του με τον Ζελένσκι και η αγανάκτησή του με την παραπλανητική τακτική του Πούτιν, τον οδήγησαν σε αλλαγή πορείας. «Ο Πούτιν ξεγέλασε τον Κλίντον, τον Μπους, τον Ομπάμα, τον Μπάιντεν. Εμένα όχι», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ο νέος μηχανισμός που προτείνει –χρηματοδότηση εξοπλισμών από την Ευρώπη και αναπλήρωση αποθεμάτων μέσω ΗΠΑ– ενισχύει την αμερικανική βιομηχανία, ελαφρύνει τον αμερικανό φορολογούμενο και προσφέρει στρατιωτική στήριξη στην Ουκρανία χωρίς πολιτικό κόστος στο εσωτερικό. Πρόκειται για μια ισορροπημένη προσέγγιση που, εάν επεκταθεί στην Ανατολική Μεσόγειο, θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα.
Η Ανατολική Μεσόγειος: Το στρατηγικό κενό των ΗΠΑ
Η Ανατολική Μεσόγειος αποκτά όλο και μεγαλύτερη γεωπολιτική σημασία – για τις θαλάσσιες οδούς, τα ενεργειακά κοιτάσματα, τις υποθαλάσσιες υποδομές και την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή παραμένει περιορισμένη και ασύμμετρη σε σχέση με τα συμφέροντά τους.
Η βάση του Ιντσιρλίκ στην Τουρκία έχει υποβαθμιστεί, πολιτικά και επιχειρησιακά. Η Άγκυρα ακολουθεί διπλωματία ισορροπιών με τη Ρωσία, αγοράζει ρωσικά οπλικά συστήματα, προκαλεί στρατιωτικά την Ελλάδα και εκβιάζει την Ευρώπη με το μεταναστευτικό. Το Ιντσιρλίκ δεν αποτελεί πλέον ασφαλές ορμητήριο.
Αντιθέτως, η Ελλάδα έχει αναδειχθεί ως ο αξιόπιστος πυλώνας σταθερότητας. Η Σούδα παραμένει βασικός ναύσταθμος του ΝΑΤΟ. Η Αλεξανδρούπολη, το στρατόπεδο Γεωργούλα στον Βόλο και οι ασκήσεις στο Λιτόχωρο διευρύνουν την ελληνοαμερικανική στρατιωτική συνεργασία. Το 2019, η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) παγίωσε αυτή τη σχέση. Όμως, λείπει ένα κρίσιμο στοιχείο: η νησιωτική διάσταση.
Σκύρος και Λήμνος: Στρατηγικά εργαλεία αποτροπής
Η ελληνική κυβέρνηση έχει προτείνει επανειλημμένως τη φιλοξενία αμερικανικών δυνάμεων στη Σκύρο. Η απάντηση από Ουάσιγκτον; Απόρριψη, με τη δικαιολογία ότι θα «προκληθεί» η Τουρκία. Αυτή η προσέγγιση είναι όχι μόνο λανθασμένη, αλλά και επικίνδυνα κοντόφθαλμη.
Η Σκύρος βρίσκεται στο κέντρο του Αιγαίου. Δεν απειλεί την Τουρκία. Αντιθέτως, παρέχει κρίσιμη επιχειρησιακή δυνατότητα ελέγχου θαλάσσιων διαδρόμων και ενίσχυσης φίλιων δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, περιλαμβανομένων της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου. Ακόμα και η Λήμνος, που δεν έχει επισήμως προταθεί, θα μπορούσε να φιλοξενήσει περιορισμένη αμερικανική παρουσία, συμβολική αλλά ισχυρή σε επίπεδο αποτροπής.
Η αποτροπή δεν είναι πρόκληση. Είναι εγγύηση ειρήνης και σταθερότητας. Και για να είναι αποτελεσματική, χρειάζεται φυσική παρουσία, όχι απλώς διακηρύξεις.
Η Ελλάδα, σύμμαχος πρώτης γραμμής
Η Ελλάδα κάνει τη δουλειά της. Δαπανά πάνω από 3% του ΑΕΠ της για άμυνα. Στηρίζει την Ουκρανία, προωθεί την ενεργειακή συνεργασία με Ισραήλ και Αίγυπτο και παρέχει στις ΗΠΑ πρόσβαση σε στρατιωτικές υποδομές. Ήρθε η ώρα η Ουάσιγκτον να ανταποδώσει.
Αν ο Τραμπ θέλει να αποδείξει ότι η νέα του στάση δεν είναι απλώς μια τακτική κίνηση, αλλά στρατηγική αναπροσαρμογή, τότε η Σκύρος και η Λήμνος προσφέρουν το ιδανικό επόμενο βήμα.
Συμπέρασμα: Η στρατηγική αξιοπιστία ξεκινά από το Αιγαίο
Η παρουσία των ΗΠΑ στο Αιγαίο δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Ενισχύει την αξιοπιστία του ΝΑΤΟ, ενδυναμώνει την αποτροπή έναντι της Ρωσίας και της Τουρκίας και προστατεύει κρίσιμες θαλάσσιες και ενεργειακές υποδομές. Αν η Ουάσιγκτον θέλει να δείξει ότι η δέσμευσή της προς την Ευρώπη και τη σταθερότητα είναι πραγματική, πρέπει να το αποδείξει εκεί που μετράει περισσότερο: στην πρώτη γραμμή, στην Ελλάδα.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).]
