Στο στόχαστρο του Ισραήλ έχει τεθεί το πυρηνικό οπλοστάσιο του Ιράν, με τους επιτελείς των IDF να σχεδιάζουν πώς θα πλήξουν τις εγκαταστάσεις της Τεχεράνης, την ώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ καλείται να επιλέξει αν θα υπάρξει αμερικανική εμπλοκή στη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν ή θα πετύχει συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Στο πλαίσιο αυτό, το CNN, σε δημοσίευμά του κάνει μια χαρτογράφηση της πυρηνικής εγκατάστασης του Φορντό και όσα γνωρίζει η Δύση για αυτην.
Πέντε σήραγγες που εισχωρούν σε μια οροσειρά, μια μεγάλη υποστηρικτική κατασκευή και μια ευρεία περίμετρος ασφαλείας: αυτά είναι όσα μπορεί να δει κανείς από την μυστηριώδη εγκατάσταση εμπλουτισμού καυσίμων Φορντό του Ιράν σε πρόσφατες δορυφορικές εικόνες, γράφει το CNN.
Το μυστικοπαθές και βαριά φρουρούμενο συγκρότημα, το οποίο χτίστηκε κοντά στην ιερή πόλη Κομ, έχει τροφοδοτήσει πολλές εικασίες σχετικά με τη φύση και το μέγεθός του από τότε που έγινε γνωστό το 2009.
Ένα μεγάλο μέρος όσων γνωρίζουμε προέρχεται από ένα σύνολο ιρανικών εγγράφων που είχαν κλαπεί πριν από χρόνια από την ισραηλινή κατασκοπεία.
Οι κύριες αίθουσές του εκτιμάται ότι βρίσκονται 80 έως 90 μέτρα (περίπου 262 έως 295 πόδια) κάτω από το έδαφος – σε βάθος ασφαλές από οποιαδήποτε εναέρια βόμβα που είναι γνωστό ότι διαθέτει το Ισραήλ, γεγονός που καθιστά την καταστροφή της εγκατάστασης από αέρος σχεδόν αδύνατη.
Photo: Maxar Technologies
Καθώς η ηγεσία του Ιράν ταλανίζεται από μια σειρά καταστροφικών ισραηλινών επιθέσεων, κάποιοι αναλυτές λένε ότι ίσως στο Φορντό βρίσκονται οι εγκαταστάσεις από τις οποίες το Ιράν θα επιταχύνει τη μετατροπή των αποθεμάτων εμπλουτισμένου ουρανίου σε πυρηνική βόμβα.
Το Ισραήλ έχει στοχεύσει την εγκατάσταση τις τελευταίες ημέρες αλλά, σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA), μέχρι στιγμής είτε δεν θέλησε – είτε δεν κατάφερε – να την πλήξει αποτελεσματικά.
Η Τεχεράνη επιμένει εδώ και καιρό ότι οι στόχοι του πυρηνικού της προγράμματος είναι ειρηνικοί, ωστόσο το Φορντό βρίσκεται στο επίκεντρο των ανησυχιών για τις φιλοδοξίες του Ιράν.
«Το μέγεθος και η διαρρύθμιση αυτής της εγκατάστασης δεν συνάδουν με ένα ειρηνικό πρόγραμμα», είχε δηλώσει ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα το 2009, όταν, μαζί με τον τότε Πρόεδρο της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί και τον Βρετανό Πρωθυπουργό Γκόρντον Μπράουν, αποκάλυψαν στον κόσμο την ύπαρξη του Φορντό.
Λίγες μόνο ημέρες πριν από την επίσημη ανακοίνωση, οι Ιρανοί, προφανώς γνωρίζοντας ότι οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν εντοπίσει την εγκατάσταση, ενημέρωσαν τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) για την πρόθεσή τους να κατασκευάσουν μια νέα μονάδα εμπλουτισμού καυσίμων. Μέχρι εκείνο το σημείο, οι εργασίες στο Φορντό είχαν ήδη ξεκινήσει εδώ και χρόνια.
Η Τεχεράνη απέρριψε τις κατηγορίες, αλλά η καταδίκη ακόμη και από τη σύμμαχο Ρωσία, καθώς και οι ανησυχίες της Κίνας, άφησαν ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης.
Πότε ξεκίνησε η κατασκευή του
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους δεν έχουν δώσει πολλές λεπτομέρειες σχετικά με το πότε ξεκίνησε η κατασκευή του Φορντό, αλλά διαθέσιμες στο κοινό δορυφορικές εικόνες αποκαλύπτουν ότι στο σημείο υπήρχε δραστηριότητα ήδη από το 2004, με φωτογραφίες που δείχνουν δύο λευκές τετράγωνες δομές, εκεί όπου σήμερα βρίσκονται οι είσοδοι των σηράγγων. Η IAEA δηλώνει ότι διαθέτει επιπλέον εικόνες που δείχνουν κατασκευαστική δραστηριότητα ήδη από το 2002.
«Το Φορντό είναι στην πραγματικότητα ένα έργο που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια αυτού που ονομάζουμε “πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων” στις αρχές της δεκαετίας του 2000», δήλωσε ο Ντέιβιντ Όλμπραϊτ, επικεφαλής του Ινστιτούτου για την Επιστήμη και τη Διεθνή Ασφάλεια (ISIS) με έδρα την Ουάσινγκτον, ενός ακομμάτιστου οργανισμού αφιερωμένου στην πρόληψη της διάδοσης των πυρηνικών όπλων. «Η ιδέα ήταν ότι οι Ιρανοί θα παρήγαγαν ουράνιο οπλικής ποιότητας σε αυτήν την εγκατάσταση, και θα προμηθεύονταν ουράνιο χαμηλού εμπλουτισμού από το πολιτικό πυρηνικό τους πρόγραμμα στο Ιράν».
Το 2009, μια μεγάλη εξωτερική υποστηρικτική κατασκευή είχε ήδη ολοκληρωθεί πλήρως, ενώ συνεχιζόταν η εκσκαφή για αυτό που οι ειδικοί πιστεύουν ότι είναι ένας άξονας εξαερισμού – στοιχείο κρίσιμο για την κυκλοφορία αέρα στην εγκατάσταση. Πιο πρόσφατες δορυφορικές εικόνες δείχνουν ότι αυτός ο άξονας στη συνέχεια καλύφθηκε και καμουφλαρίστηκε.
Photo: Maxar Technologies
Η Τεχεράνη εξήγησε στη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) σε επιστολή με ημερομηνία Οκτωβρίου 2009 ότι η απόφαση να κατασκευαστεί η εγκατάσταση υπόγεια ήταν αποτέλεσμα «απειλών στρατιωτικών επιθέσεων κατά του Ιράν», προσθέτοντας ότι το Φορντό θα λειτουργούσε ως εφεδρική μονάδα για τη γειτονική εγκατάσταση στο Νατάνζ, η οποία, όπως ισχυρίστηκε, «ήταν μεταξύ των στόχων που απειλήθηκαν με στρατιωτικές επιθέσεις».
Το Ιράν ενημέρωσε την IAEA ότι η εγκατάσταση θα μπορούσε να φιλοξενήσει έως και 3.000 φυγόκεντρους (centrifuges).
Η πυρηνική συμφωνία του Ιράν και οι ισραηλινές κατηγορίες
Οι κίνδυνοι που παρουσίαζε το Φορντό περιορίστηκαν σημαντικά χάρη στο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA), τη λεγόμενη «πυρηνική συμφωνία του Ιράν», η οποία απαιτούσε από το Ιράν να αφαιρέσει τα δύο τρίτα των φυγοκεντρητών από την εγκατάσταση, καθώς και όλο το πυρηνικό υλικό, αφού το Φορντό απαγορεύτηκε από οποιαδήποτε σχετική δραστηριότητα.
Αυτή η διαδικασία άρχισε να αναστρέφεται σταδιακά όταν ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, απέσυρε τη χώρα του από τη συμφωνία το 2018.
Περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με την εγκατάσταση δόθηκαν στη δημοσιότητα από τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου το 2018, αφού οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας του κατέσχεσαν περισσότερα από 55.000 έγγραφα από αυτό που το Ισραήλ χαρακτήρισε ως το «ατομικό αρχείο» του Ιράν.
Ανάμεσα στα έγγραφα υπήρχαν λεπτομερή σχέδια του Φορντό και πληροφορίες για τους στόχους του: την παραγωγή ουρανίου οπλικής καθαρότητας, στο πλαίσιο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, με σκοπό την κατασκευή τουλάχιστον ενός ή δύο πυρηνικών όπλων τον χρόνο.
«Δεν είδαμε καμία, καμία ασυνέπεια», δήλωσε ο Ντέιβιντ Όλμπραϊτ, ο οποίος έχει μελετήσει τα έγγραφα, αναφερόμενος στην προσπάθεια του Ιράν να αναπτύξει πυρηνικά όπλα. «Πρόκειται για εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες. Δηλαδή, δεν μπορείς να επινοήσεις τόσο μεγάλο όγκο πληροφοριών. Δεν νομίζω ότι κανείς τα αμφισβητεί, και πιθανώς αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της IAEA κατά του Ιράν.»
Την εποχή εκείνη, ο τότε Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγτσί, χαρακτήρισε τις αποκαλύψεις και τα σχόλια του Νετανιάχου ως «παιδαριώδη» και «γελοία». Ο τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ γνώριζαν το υλικό «εδώ και καιρό» και πίστευαν ότι τα έγγραφα ήταν αυθεντικά.
Προστατευμένο ακόμη και από τις ισχυρότερες βόμβες – Μόνο με αμερικανικά όπλα μπορεί να πληγεί
Πρόσφατες αναφορές της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA) υποδεικνύουν ότι το Ιράν έχει αυξήσει την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου σε επίπεδο 60% στην εγκατάσταση του Φορντό, η οποία, σύμφωνα με ειδικούς και την IAEA, διαθέτει πλέον 2.700 φυγοκεντρητές.
«Η σημαντικά αυξημένη παραγωγή και συσσώρευση ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού από το Ιράν — το μόνο κράτος χωρίς πυρηνικά όπλα που παράγει τέτοιο πυρηνικό υλικό — προκαλεί σοβαρή ανησυχία», ανέφερε η IAEA σε έκθεσή της στις 31 Μαΐου.
«Ένα από τα πράγματα που ανέβασαν την ένταση ήταν το γεγονός ότι δεν έχουν κανέναν άλλο λόγο να το κάνουν αυτό, εκτός από το να είναι σε θέση να προχωρήσουν στο επόμενο βήμα και να το μετατρέψουν σε ουράνιο οπλικής καθαρότητας», δήλωσε ο Ντέιβιντ Όλμπραϊτ.
«Ερμηνεύθηκε ως μια προετοιμασία ώστε να είναι σε θέση να το κάνουν, αν το αποφασίσουν. Και όταν έχεις ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό 60%, μπορείς να το μετατρέψεις σε ουράνιο οπλικής καθαρότητας πολύ γρήγορα», πρόσθεσε ο Όλμπραϊτ.
Σύμφωνα με το think tank ISIS, «το Ιράν μπορεί να μετατρέψει τα υπάρχοντα αποθέματά του ουρανίου εμπλουτισμένου σε ποσοστό 60% σε 233 κιλά ουρανίου οπλικής καθαρότητας μέσα σε τρεις εβδομάδες στην εγκατάσταση Φορντό, ποσότητα επαρκή για την κατασκευή εννέα πυρηνικών όπλων».
Γι’ αυτό το Φορντό αποτελεί βασικό στόχο στις προσπάθειες του Ισραήλ να περιορίσει και να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Αλλά είναι αυτό εφικτό;
Μόνο οι ΗΠΑ διαθέτουν το είδος της βόμβας που απαιτείται για να πληγεί η πυρηνική εγκατάσταση Φορντό του Ιράν, δήλωσε ο πρέσβης του Ισραήλ στις ΗΠΑ, Γιεχιέλ Λάιτερ, σε συνέντευξή του στο Merit TV τη Δευτέρα.
«Για να καταστραφεί το Φορντό από αέρος, η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει τη συγκεκριμένη βόμβα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Και αυτό είναι μια απόφαση που πρέπει να πάρουν οι ίδιες, για το αν θα επιλέξουν να ακολουθήσουν αυτή την πορεία», είπε ο Λάιτερ. Ωστόσο πρόσθεσε: «Υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να αντιμετωπιστεί το Φορντό».
Η καταστροφή του Φορντό από αέρος θα ήταν σχεδόν αδύνατη για το Ισραήλ, σύμφωνα με έκθεση του βρετανικού think tank RUSI (Royal United Services Institute) του Μαρτίου, και θα απαιτούσε τεράστια ισχύ πυρός και συνδρομή από τις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με την έκθεση, η εγκατάσταση δεν είναι καν προσβάσιμη από τις αμερικανικές βόμβες GBU-57 “massive ordnance penetrator”, οι οποίες φτάνουν σε βάθος περίπου 60 μέτρων — ενώ το Φορντό βρίσκεται 80-90 μέτρα υπόγεια. Οι GBU-57 μπορούν να μεταφερθούν μόνο από τα βομβαρδιστικά stealth B-2 της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, τα οποία το Ισραήλ δεν διαθέτει — ακόμα κι αν οι ΗΠΑ του παρείχαν τις βόμβες.
«Ακόμα και η GBU-57/B πιθανότατα θα απαιτούσε πολλαπλά χτυπήματα στο ίδιο σημείο στόχευσης, προκειμένου να υπάρχει ρεαλιστική πιθανότητα διείσδυσης στην εγκατάσταση», ανέφερε η έκθεση.
Άλλοι αναλυτές συμφωνούν, λέγοντας πως, αν οι ΗΠΑ επιχειρούσαν να πλήξουν το Φορντό, πιθανότατα δεν θα ήταν δυνατό με μία μόνο βόμβα.
«Θα στοιχημάτιζα σε επαναλαμβανόμενα πλήγματα κατά του Φορντό», δήλωσε ο στρατιωτικός αναλυτής του CNN Σέντρικ Λέιτον, πρώην συνταγματάρχης της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ.
Ο Ντέιβιντ Όλμπραϊτ αναφέρει ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλοι τρόποι να τεθεί εκτός λειτουργίας το Φορντό.
«Το Ισραήλ θα μπορούσε πιθανώς να καταστρέψει τις εισόδους των τούνελ αρκετά βαθιά και σίγουρα να καταστρέψει το σύστημα εξαερισμού», είπε. «Αν καταστρέψεις (τα τούνελ) και την ηλεκτρική παροχή, θα χρειαστούν μήνες μέχρι να μπορέσουν να επαναλειτουργήσουν πραγματικά.»
Παρά τον κρίσιμο ρόλο του στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ο Όλμπραϊτ πιστεύει ότι το Φορντό είναι απλώς ένα κομμάτι του παζλ.
«Ακόμα κι αν το καταστρέψεις, δεν είναι το τέλος, γιατί μετά προκύπτει το επόμενο ερώτημα: Πόσους φυγοκεντρητές έχει κατασκευάσει το Ιράν που δεν έχει εγκαταστήσει στο Φορντό και το Νατάνζ; Και πού βρίσκονται αυτοί;» είπε.
«Πιστεύω ότι οι άνθρωποι υπερτονίζουν την ανάγκη να καταστραφεί πλήρως, με την έννοια της κατάρρευσης της οροφής του, κάτι που, ομολογουμένως, μάλλον μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να πετύχουν», καταλήγει το CNN στο δημοσίευμά του.
