Διπλωμάτες των Βρυξελλών εξηγούν πώς ακριβώς μπορεί να περιοριστεί, ακόμα και να αποκλειστεί η Άγκυρα από το πρόγραμμα χρηματοδότησης SAFE.
Εννιά φορές αναφέρεται η λέξη «απειλή» στο κείμενο του νέου χρηματοδοτικού εργαλείου της ΕΕ για την Άμυνα (SAFE) και τις περισσότερες εννοεί - χωρίς να την κατονομάζει- την Τουρκία. Είναι το αποτέλεσμα της διπλωματικής πίεσης που άσκησαν Ελλάδα και Κύπρος για τον περιορισμό ή και αποκλεισμό της συμμετοχής της Άγκυρας στο αμυντικό πρόγραμμα της Ευρώπης.
Το Euronews φωτίζει πτυχές του νομικού κειμένου το οποίο έχει εγκριθεί από τους 27 μόνιμους αντιπροσώπους των κρατών-μελών στην ΕΕ, αλλά μένει να «σφραγιστεί» την προσεχή Τρίτη από το Συμβούλιο των Γενικών Υποθέσεων. Και σε αυτό, αναφέρεται ρητά ότι «κάθε τρίτη χώρα που απειλεί τα συμφέροντα της ΕΕ και απειλεί κράτη - μέλη αποκλείεται» από τη συμμετοχή στο SAFE.
Το μέσο δανειοδότησης ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της αμυντικής παραγωγής σε όλη την ΕΕ, προκρίνει την ευρωπαϊκή παραγωγή αμυντικού υλικού στο 65% (για όπλα εντός ΕΕ ή των εταίρων της) και στο 35% (για όπλα εκτός της ΕΕ).
Για να δικαιούται κάποιος κονδύλια της ΕΕ, πρέπει τουλάχιστον το 65% της αξίας του οπλικού συστήματος που αποκτάται, να γίνεται σε κράτος - μέλος της ΕΕ, στην Ουκρανία ή σε χώρα του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου/της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών. Το υπόλοιπο 35% μπορεί να προέρχεται από οποιαδήποτε τρίτη χώρα σε όλο τον κόσμο.
Ωστόσο, ορισμένες τρίτες χώρες μπορούν να αναβαθμιστούν και να συμπεριληφθούν στην λίστα του 65%. Αλλά γι αυτό, πρέπει να έχουν υπογράψει εταιρική σχέση ασφάλειας και άμυνας (SDP) με την ΕΕ, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη μιας δεύτερης διμερούς συμφωνίας που θα τους επιτρέψει την πρόσβαση στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Η ΕΕ έχει επτά τέτοιες με τη Νορβηγία, τη Μολδαβία, τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και από αυτή την εβδομάδα με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Υποψήφιες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας
Σε αυτό το 35% μπορούν να συμμετέχουν, αλλά ως διαφορετική κατηγορία, και οι υποψήφιες χώρες προς ένταξη στην ΕΕ. Και εδώ συμπεριλαμβάνεται και η Τουρκία.
Ωστόσο, το κείμενο υπογραμμίζει ότι «μια νομική οντότητα που είναι εγκατεστημένη στην Ένωση, σε κράτος ΕΟΧ ή στην Ουκρανία, η οποία χρησιμοποιεί υποδομές, εγκαταστάσεις, περιουσιακά στοιχεία ή πόρους που βρίσκονται εκτός του εδάφους κράτους - μέλους, κράτους ΕΟΧ ή της Ουκρανίας και/ή ελέγχεται από τρίτη χώρα ή οντότητα τρίτης χώρας, θα πρέπει να μπορεί να συμμετέχει, εφόσον πληρούνται αυστηροί όροι σχετικά με τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ένωσης και των κρατών μελών της, όπως ορίζεται στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ (Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας) σύμφωνα με τον τίτλο V της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ)».
Επίσης αναφέρεται ότι «προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι εργολάβοι και οι υπεργολάβοι που συμμετέχουν στις κοινές προμήθειες δεν παραβιάζουν τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ένωσης και των κρατών - μελών της, δεν θα πρέπει να ελέγχονται από τρίτες χώρες ή οντότητες τρίτων χωρών. Σε αυτό το πλαίσιο, ο έλεγχος θα πρέπει να νοείται ως η δυνατότητα άσκησης αποφασιστικής επιρροής σε μια νομική οντότητα, άμεσα ή έμμεσα, μέσω μίας ή περισσότερων ενδιάμεσων νομικών οντοτήτων. Τα κράτη - μέλη που συμμετέχουν στις προμήθειες που υποστηρίζονται από το μέσο SAFE είναι υπεύθυνα για τη διασφάλιση της εκπλήρωσης των όρων επιλεξιμότητας».
Δεν είναι όμως η μόνη δικλείδα ασφαλείας. Κατά τις διαπραγματεύσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που έχει και την ευθύνη της σύναψης των διμερών συμφωνιών που χρειάζονται τα τρίτα κράτη για να συμμετέχουν στο χρηματοδοτικό εργαλείο, δεσμεύτηκε να χρησιμοποιεί ως νομική βάση το άρθρο 212 της συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ, βάσει του οποίου «οι συμφωνίες οικονομικού, χρηματοδοτικού και τεχνικού περιεχομένου της Ενωσης με τους υποψήφιους εταίρους αποφασίζονται με ομοφωνία». Οι αντιπροσωπείες εκτιμούν ότι η Κομισιόν θα τηρήσει τη δέσμευσή της.
Αυτό θα ισχύει για όλες τις υποψήφιες χώρες, δηλαδή και για την Τουρκία. Για τις τρίτες χώρες, όπως για παράδειγμα η Ιαπωνία, η απόφαση θα μπορεί να λαμβάνεται με ενισχυμένη πλειοψηφία.
Πρόνοια υπάρχει και για την επέκταση των ήδη υφισταμένων συμβολαίων, όπως αυτή της Ιταλίας με την Τουρκία. Σύμφωνα με διπλωμάτες των Βρυξελλών, υπάρχουν δεσμεύσεις να μην συμμετέχουν οντότητες από Τουρκία «από την πίσω πόρτα».
Πρόσκληση στους Συμμάχους του ΝΑΤΟ
Πρόθεση του SAFE ήταν εξαρχής μια πρόσκληση στους συμμάχους του ΝΑΤΟ για συμμετοχή στην ευρωπαϊκή άμυνα. Αλλά αποσκοπεί επίσης στον συντονισμό και στην ύπαρξη συμβατότητας μεταξύ των κρατών - μελών, καθώς κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία διαπιστώθηκε ότι κάτι τέτοιο δε συμβαίνει.
To πρώτο προσχέδιο έφτασε στους Μόνιμους Αντιπροσώπους των 27 κρατών - μελών στις Βρυξέλλες στις 19 Μαρτίου και στις 26 Μαρτίου έγινε η πρώτη συζήτηση. Το δύσκολο και απαιτητικό κείμενο έκλεισε σε μόλις επτά συνεδριάσεις, ρεκόρ για τα δεδομένα των Βρυξελλών.
Σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα, μετά την Τρίτη που θα εγκριθεί από τους Υπουργούς, τα κράτη - μέλη θα έχουν δύο μήνες στη διάθεσή τους για να καταρτίσουν τα έργα για τα οποία επιθυμούν κονδύλια της ΕΕ. Για να πληροί τις προϋποθέσεις, κάθε έργο πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο χώρες. Στη συνέχεια, η Επιτροπή θα χρειαστεί έως και τέσσερις μήνες για να τα αναλύσει.
