Μιχάλης Ψύλος • psilosm@naftemporiki.gr
Πέντε χρόνια ακόμη με τον Ερντογάν στην προεδρία της Τουρκίας. Και βλέπουμε. Ινσαλάχ! Ο κύριος λόγος αυτής της νίκης είναι πιθανώς ότι η αντιπολίτευση δεν κατάφερε να ξεπεράσει τις μεγάλες κοινωνικές και θρησκευτικές διαιρέσεις που ο Ερντογάν κατάφερε να προωθήσει , εκμεταλλευόμενος την υπερ – 20ετή παραμονή του στην εξουσία.
Από την αρχή της πολιτικής του σταδιοδρομίας, ο Ερντογάν, εμφανίστηκε ως υπερασπιστής και εκπρόσωπος μεγάλων τμημάτων του τουρκικού πληθυσμού που ζουν στις κεντρικές και σε οικονομικά καθυστερημένες περιοχές της Ανατολίας. Περιοχές που συνδέονται στενά με την ισλαμική θρησκεία και ουδεμία σχέση έχουν με τις μεγάλες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα και η Σμύρνη. Εκεί, άλλωστε, πρώτευσε ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
Οι ψηφοφόροι της Ανατολίας είναι πιστοί στον Ερντογάν εδώ και 20 χρόνια, γιατί είναι γενικά πεισμένοι πώς μόνο αυτός μπορεί να υπερασπιστεί τα αιτήματά τους, παρά τα μεγάλα προβλήματα των τελευταίων ετών. Αλλωστε, για δεκαετίες πριν από τον Ερντογάν, οι κάτοικοι της Ανατολίας και των κεντρικών περιοχών της Τουρκίας, έβλεπαν συνεχώς μπροστά τους ένα εχθρικό Κεμαλικό κράτος καταστολής. Ηταν λοιπόν αδύνατο να ψηφίσουν κάποιον άλλο, εκτός από Ερντογάν.
Υπεροπλία στα ΜΜΕ και στον κρατικό μηχανισμό
Κατά την προεκλογική του εκστρατεία, ο Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε επίσης πλήρως την παντοκρατορία του στα μέσα ενημέρωσης και ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό. Απέκτησε δηλαδή ένα τεράστιο πλεονέκτημα στην προβολή του, στερώντας σχεδόν ολοκληρωτικά από την αντιπολίτευση κάθε πρόσβαση στην κοινή γνώμη, πέρα από τις προεκλογικές συγκεντρώσεις.
Ενας άλλος λόγος για την επιτυχία του Ερντογάν ήταν η αδυναμία της αντιπολίτευσης. Και το γεγονός ότι ο Ερντογάν, ελέγχοντας το δικαστικό σώμα, κατόρθωσε να θέσει εκτός μάχης ως υποψήφιο πρόεδρο, τον δημοφιλή δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου. Τα έξι κόμματα της αντιπολιτευόμενης «Εθνικής Συμμαχίας» δεν είχαν άλλη επιλογή από το να στηρίξουν την υποψηφιότητα του 74χρονου προέδρου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ενός έντιμου πολιτικού, δεν ήταν πάντως ιδιαίτερα χαρισματικός ως υποψήφιος. Μάλλον άχρωμος…
Η αντιπολίτευση ήταν επίσης ασαφής στο προεκλογικό της μήνυμα: πριν από τον πρώτο γύρο ο Κιλιτσντάρογλου είχε στρέψει την εκστρατεία του στην αλληλεγγύη και τον σεβασμό των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων. Το σύμβολό του είχε γίνει μάλιστα «μια καρδιά που φτιάχνεται με την ένωση των χεριών». Αντίθετα, μετά το κακό αποτέλεσμα στον πρώτο γύρο, ο Κιλιτσντάρογλου κινήθηκε πολύ προς τα δεξιά, υποσχόμενος να διώξει πρόσφυγες από την Τουρκία και υποστηρίζοντας μάλλον ακραίες εθνικιστικές θέσεις.
Παραίτηση Κιλιτσντάρογλου;
Στην πρώτη του ομιλία μετά την ήττα, ο Κιλιτσντάρογλου δεν είπε ότι θα παραιτηθεί από επικεφαλής του CHP, του κόμματος του οποίου ηγείται συνεχώς από το 2010. Ωστόσο, πολλοί αναμένουν ότι θα το κάνει τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες, αν και δεν είναι ξεκάθαρο προς το παρόν ποιος θα μπορούσε να τον αντικαταστήσει.
Είναι επίσης πολύ πιθανό να διαλυθεί η ετερογενής «Εθνική Συμμαχία», που δημιουργήθηκε με μοναδικό στόχο να νικήσει τον Ερντογάν. Τα έξι κόμματα που την απαρτίζουν είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους: Από το κοσμικό ,κεντροαριστερό CHP έως το ακροδεξιό «Καλό Κόμμα» της Μεράλ Ακσενέρ, η οποία ήδη καλοβλέπει την ιδέα να περάσει στο στρατόπεδο του Ερντογάν. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ότι η αντιπολίτευση, διχασμένη και χωρίς ισχυρό ηγέτη, κινδυνεύει να πέσει στον μαρασμό. Ένα φαινόμενο που αν επαληθευτεί θα παίξει καθοριστικό ρόλο και στις τοπικές εκλογές που θα διεξαχθούν τον Μάρτιο του 2024. Η Μπίλγκε Γιαμπαντσί, καθηγήτρια Πολιτικών επιστημών στο Northwestern University των Ηνωμένων Πολιτειών και στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας, υποστηρίζει πάντως ότι η ήττα της αντιπολίτευσης δεν θα συνδυαστεί με την αποδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών, η οποία αντίθετα παραμένει πολύ μαχητική, κατά της κυβέρνησης Ερντογάν.
Σε κάθε περίπτωση όμως, η επανεκλογή του Τούρκου προέδρου προκαλεί μεγάλη ανησυχία στις εθνικές μειονότητες και την τουρκική ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα: όλοι φοβούνται ότι ένας πρόεδρος που πρόσφατα νομιμοποιήθηκε από την κάλπη ,θα μπορούσε κλιμακώσει την εκστρατεία του για να καταστήσει το τουρκικό πολιτικό σύστημα όλο και πιο αυταρχικό και μισαλλόδοξο. Ο Ερντογάν μπορεί τώρα να πει ότι νομιμοποιήθηκε η διχαστική πολιτική του. «Αυτό που πρόκειται να έρθει δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά περισσότερα από τα ίδια», λένε στην «Ναυτεμπορική», δημοσιογράφοι στην Κωνσταντινούπολη. «Περισσότερα τζαμιά, περισσότερη καταστολή, πιο συγκεκριμένη και μεγαλύτερη εξάρτηση από τον Πούτιν και τους ισχυρούς Εμίρηδες στον Κόλπο, αυτούς που χρηματοδότησαν τον Ερντογάν και απέτρεψαν την οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας ακόμη και πριν από τις εκλογές».
Οι φόβοι για την οικονομία
Η πιο άμεση ανησυχία είναι πάντως για την οικονομία της χώρας. Για να κερδίσει τις εκλογές, ο Ερντογάν έδωσε ακριβές υποσχέσεις: Μεταξύ άλλων, θέλει να αυξήσει τις συντάξεις και τους μισθούς πάνω από τα επίπεδα του πληθωρισμού κάθε χρόνο. Το ποσοστό πληθωρισμού είναι αυτή τη στιγμή γύρω στο 44%, το οποίο θέλει να επαναφέρει σε μονοψήφιο αριθμό. Ωστόσο, τα κρατικά ταμεία είναι άδεια. Για να τηρήσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις, θα πρέπει να τυπώσει ακόμη περισσότερα χρήματα και αυτό θα τροφοδοτούσε περαιτέρω τον πληθωρισμό. Πρόκειται για μια πολύ προβληματική οικονομική κατάσταση κυρίως λόγω των απερίσκεπτων νομισματικών πολιτικών του Ερντογάν και τη σοβαρή υποτίμηση της τουρκικής λίρας. Τους τελευταίους μήνες, λόγω της προεκλογικής εκστρατείας, η τουρκική Κεντρική Τράπεζα που ελέγχεται ουσιαστικά από τον Ερντογάν εξάντλησε τα συναλλαγματικά της αποθέματα για να προσπαθήσει να στηρίξει την αξία της λίρας.
Τα δάνεια δισεκατομμυρίων δολαρίων που πήρε επίσης ο Ερντογάν από φιλικές χώρες , κυρίως του Κόλπου, δαπανήθηκαν για να στηρίξουν τη λίρα. Μια προσπάθεια ανεπιτυχής πάντως , καθώς η
Ισοτιμία του τουρκικού νομίσματος με το δολάριο, μπορεί να φτάσει τις 28 λίρες ως το τέλος του χρόνου. Όπως γράφει μάλιστα ο Economist, το οικονομικό πρόβλημα θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο γιατί πλέον, η τουρκική Κεντρική Τράπεζα έχει πρακτικά ξεμείνει από πόρους και το δημόσιο χρέος αυξάνεται σε δυσθεώρητα ύψη.
Αντίπαλος ο …χρόνος
«Ψιλά γράμματα» όλα αυτά για τα Erdonomics . Μετά την εκλογική του νίκη, ο Τούρκος πρόεδρος έχει μόνο αντίπαλό του τον χρόνο και την κατάσταση της υγείας του. Δεν αποκλείεται μάλιστα να αποπειραθεί να αλλάξει το τουρκικό Σύνταγμα, που επιτρέπει μόνο δύο προεδρικές θητείες. Τούρκοι αναλυτές με τους οποίους μιλήσαμε, φάνηκαν δύσπιστοι ότι θα το κάνει πραγματικά, επειδή ένα μέρος του εκλογικού του σώματος μπορεί να αγανακτήσει με αυτή τη σκοπιμότητα. Σε κάθε περίπτωση, στην πρώτη του ομιλία μετά τη νίκη της Κυριακής, ο 69χρονος Ερντογάν διαβεβαίωσε τους οπαδούς του ότι θα είναι στο προεδρικό μέγαρο, «μέχρι να πεθάνει».
