Αρθρογραφία Γνώμης (OPED)
Του Shay Gal – 20 Σεπτεμβρίου 2025
Το Bayraktar TB2 έχει πουληθεί ως ανεξαρτησία μέσα σε ένα κουτί. Στην πραγματικότητα, είναι εξάρτηση τυλιγμένη με φτερά.
Η Τουρκία δεν ξεκίνησε από το μηδέν. Τη δεκαετία του 1990 και του 2000, η πολεμική της αεροπορία χρησιμοποιούσε ισραηλινά drones Searcher και Heron εναντίον του PKK, ενώ αναζητούσε τα Predator και Reaper από τις ΗΠΑ — αιτήματα που απορρίφθηκαν, αλλά αποκαλύφθηκαν μέσω του Ιράκ.
Το TB2 έγινε διάσημο στο Καραμπάχ (2020) και στην Ουκρανία (2022), κινηματογραφώντας επιθέσεις μέχρι που η ρωσική προσαρμογή περιόρισε τον ρόλο του.
Ακόμη και ευνοϊκές μελέτες το χαρακτήρισαν μέτριο — η ποσότητα αντιστάθμιζε. Τον Ιούνιο του 2025, μετά από μήνες σιωπής, πλάνα από TB2 εμφανίστηκαν ξανά πάνω από τη Χερσώνα, πλήττοντας ένα ρωσικό σκάφος — μια υπενθύμιση ότι το σύστημα εξακολουθεί να βρίσκει κενά όταν οι άμυνες αραιώνουν.
Η Baykar, που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1980 από τον Οζντεμίρ Μπαϊρακτάρ και τώρα διευθύνεται από τον γιο του Σελτσούκ — γαμπρό του Ερντογάν — έχει εξελιχθεί όχι μόνο σε βιομηχανική επιτυχία αλλά και σε εργαλείο εξωτερικής πολιτικής.
Αν αφαιρέσει κανείς το «περιτύλιγμα» της μάρκας, η εφοδιαστική αλυσίδα ήταν παγκόσμια: οι πρώτες εκδόσεις λειτουργούσαν με αυστριακούς κινητήρες Rotax και καναδικά οπτικά WESCAM, με σύστημα Hensoldt ARGOS-II.
Η απόφαση της Οτάβα το 2020 να σταματήσει, και το 2024 να αναστρέψει εν μέρει, τις εξαγωγές WESCAM έδειξε ότι η διαθεσιμότητα είναι πολιτική υπόθεση. Στα μέσα του 2025, καναδικά στοιχεία επιβεβαίωσαν πάνω από 120 εκατομμύρια δολάρια σε ανανεωμένες παραδόσεις WESCAM, υπογραμμίζοντας ότι τα «εγχώρια» Bayraktar παραμένουν όμηροι της δυτικής αδειοδότησης.
Παρά τους ισχυρισμούς περί αντιγραφής, η Baykar στηρίχθηκε σε δυτικά υποσυστήματα – πρώτα ισραηλινά, μετά αμερικανικά – πριν περάσει σε τουρκικά εξαρτήματα. Το ASELFLIR-500 της ASELSAN εξοπλίζει πλέον τα TB2 πρώτης γραμμής, ενώ το νεότερο ASELFLIR-600 επεκτείνει την εμβέλεια και την αυτοματοποίηση – ένα «στοίχημα» απέναντι σε κυρώσεις, αν και ακόμα βρίσκεται σε στάδιο ωρίμανσης. Η Άγκυρα εξάγει ένα μοντέλο υπηρεσίας: τα 24 TB2 της Πολωνίας καλύπτονται από πολυετές συμβόλαιο NSPA για εκπαίδευση, λογιστική υποστήριξη και συντήρηση.
Στα Βαλκάνια (Αλβανία, Κόσοβο, Βοσνία), αδιαφανείς συμφωνίες ενισχύουν την τουρκική επιρροή υπό την πίεση Ελλάδας και Σερβίας. Φέτος, η Κροατία παρέλαβε έξι TB2, εκπαίδευσε πληρώματα και τα ενέταξε επίσημα σε υπηρεσία, καθιστώντας την από τα πρώτα μέλη του ΝΑΤΟ που τα επιχειρούν με δοκιμασμένη σε μάχη αξιοπιστία.
Για καθεστώτα που δελεάζονται από την τιμή αγοράς, το TB2 κοστίζει σχεδόν δέκα φορές λιγότερο από το MQ-9 Reaper και έρχεται φθηνότερο από τα ισραηλινά Hermes-900/Heron-TP και τα κινεζικά Wing Loong/CH-4.
Είναι «αρκετά καλό» για πολέμους συνόρων και για αποτρεπτικά θεάματα ισχύος. Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι αυτή η οικονομική προσιτότητα και το πολεμικό του ιστορικό υπερκαλύπτουν τους κινδύνους – αλλά μόλις οι κυρώσεις στραγγαλίσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, η εξάρτηση από την Άγκυρα περιορίζει την κυριαρχία στον δικό της χρονισμό.
Στην Ασία, η εκστρατεία του Αζερμπαϊτζάν το 2020 ανέδειξε την αξία του TB2, ενώ το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν έδειξαν την εξάρτησή τους από το λογισμικό και τα ανταλλακτικά του προμηθευτή.
Για την Ινδία, το μάθημα είναι πιο έντονο. Το Πακιστάν ήδη διαθέτει τουρκική δυνατότητα UAV παράλληλα με τους κινεζικούς στόλους CH-4 και Wing Loong, δημιουργώντας μια διπλή γραμμή εφοδιασμού ανθεκτική στις κυρώσεις. Η μεταφορά προηγμένων drones από την Άγκυρα, σε συνδυασμό με την κινεζική υποστήριξη, σημαίνει ότι η «φθηνή αεροπορική ισχύς» μπορεί να στραφεί εναντίον του Νέου Δελχί σε δύο μέτωπα – στο Κασμίρ και στον Ινδικό Ωκεανό.
Αυτό που συχνά δεν λέγεται είναι ότι η Τουρκία, το Πακιστάν και η Κίνα δεν είναι απλώς παράλληλοι προμηθευτές, αλλά συγκλίνουν σε ένα ενιαίο οικοσύστημα πακιστανικής εξάρτησης – ένα δίκοπο μαχαίρι.
Στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία νομιμοποίησε τις διασυνοριακές επιθέσεις με drones στο Ιράκ και στη Συρία· η κατάρριψη ενός UAV από τις ΗΠΑ πάνω από τη Χασάκα το 2023 έδειξε πόσο εύκολα αυτά τα συστήματα αγγίζουν τις κόκκινες γραμμές της συμμαχίας.
Στην Αφρική, τα TB2 έγιναν η «προσιτή αεροπορική ισχύς» για αμφισβητούμενα καθεστώτα: καθοριστικά στον πόλεμο του Τιγκράι στην Αιθιοπία, και στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στο Μάλι και στον Νίγηρα.
Στη Λιβύη, επιτροπές του ΟΗΕ κατέγραψαν τουρκικά UAV να παραβιάζουν εμπάργκο, δείχνοντας ότι η οικονομία των drones τροφοδοτεί πολέμους δι’ αντιπροσώπων. Το 2025, αναφορές του ΟΗΕ επισήμαναν επίσης παραδόσεις TB2 στο Σουδάν παρά τα εμπάργκο, με προσωπικό της Baykar να παρατηρείται επί τόπου – προστάτες που μεταμφιέζονται σε εμπόρους.
Παγκόσμιο μοτίβο
Στην Αφρική, οι αγωγοί συνδέθηκαν με βάσεις, καταστολή, πακέτα προμηθειών και διπλωματική ευθυγράμμιση· στην Ευρασία, τα ανταλλακτικά καθορίζουν εκεχειρίες· στη Μέση Ανατολή, οι ρουτίνες επιθέσεων ασκούν πίεση στους γείτονες· και στον Ινδικό Ωκεανό, οι παραδόσεις με εκπαίδευση και συμφωνίες εδραιώνουν την εξάρτηση. Παραχωρητικά δάνεια ή σταδιακές δωρεές αγοράζουν αφηγήματα και «κλειδώνουν» υπακοή.
Η Δυτική Ημισφαίρια και η Ωκεανία δεν έχουν δει σημαντική χρήση, αλλά οι πολιτικές επιπτώσεις υπάρχουν: η διακοπή και η αντιστροφή των εξαγωγών MX-15D από τον Καναδά δείχνουν πώς μια απόφαση στην Οτάβα επηρεάζει την εφοδιαστική αλυσίδα της Άγκυρας και τους πελάτες της.
Το TB2 δεν είναι «θαυματουργό όπλο». Καθώς η Ρωσία προσαρμόστηκε, η Ουκρανία μετέβαλε το επιχειρησιακό της δόγμα σε αναγνώριση και έγινε πιο προσεκτική.
Στο μεταξύ, η Baykar προωθεί νέες εκδόσεις: ένα TB2T-AI έφτασε στα 40.000 πόδια τον Αύγουστο του 2025, και το αεροπλανοφόρο TB3 απέδειξε επιχειρήσεις καταστρώματος από το TCG Anadolu – όμως οι ίδιες αλυσίδες εξάρτησης και οι κίνδυνοι κυρώσεων παραμένουν.
Υπενθύμιση: αργά, drones με οπτική γραμμή λειτουργούν μόνο ως αναλώσιμα εργαλεία – χρήσιμα όπου οι άμυνες είναι αδύναμες και αχρείαστα όπου τα ηλεκτρονικά αντίμετρα είναι ισχυρά.
Οι κυρώσεις είναι η πραγματική παγίδα
Τα προηγούμενα είναι σαφή: πάγωμα αδειών ΕΕ μετά το 2019, κυρώσεις CAATSA των ΗΠΑ το 2020, διακοπή από τον Καναδά το 2020 και μερική αναστροφή το 2024.
Στην πράξη, οι κινητήρες σταματούν, η μεταφορά πνίγεται και το λογισμικό μπλοκάρει. Σε μια κρίση Ελλάδας, Κύπρου ή Ισραήλ, το δίκτυο υποστήριξης των TB2 θα κατέρρεε ακριβώς όταν η Άγκυρα θα είχε άλλες προτεραιότητες.
Η Τουρκία το γνωρίζει αυτό και «θωρακίζεται»: εργοστάσιο Baykar στο Κίεβο, συνεργασία με τη Leonardo στην Ιταλία, το ASELFLIR-500 της ASELSAN, και επιβεβαίωση της διαδρομής ARGOS-II από το Τουρκμενιστάν. Αυτό το μωσαϊκό μπορεί να μετατραπεί σε πλεονέκτημα για τους αγοραστές – αν σχεδιαστεί εκ των προτέρων.
Οι προϋπολογισμοί πρέπει να αντικατοπτρίζουν το συνολικό κόστος ιδιοκτησίας, ελεγμένο υπό το πρίσμα των κυρώσεων. Όσοι επιμένουν στο TB2 πρέπει να προβλέψουν «έξοδο κινδύνου»: καταπιστευμένο λογισμικό, συντήρηση εκτός Τουρκίας, εναλλακτικά οπτικά και παράλληλους στόλους.
Χτίστε «εθνική υπηρεσία» από την πρώτη μέρα για να αποφύγετε το κλείδωμα εξάρτησης. Για το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο, η απάντηση είναι συμμετρική: αντιμετωπίστε το TB2/MAM ως μια μαζική ενόχληση – που εξουδετερώνεται με πολυεπίπεδη ανίχνευση, ευέλικτα C-UAS, δολώματα και πλήγματα σε επίγειους σταθμούς.
Αυτό έχει σημασία και για όσους αγοραστές έχουν ήδη δεθεί: κράτη που άλλοτε προμήθευαν κινητήρες και οπτικά – Ισραήλ, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστρία, Γερμανία – μπορούν ακόμη να προσφέρουν εναλλακτικές αλυσίδες υποστήριξης. Η «ανεξαρτησία» της Άγκυρας στηρίζεται σε αυτές τις δυτικές ρίζες.
Τα drones μπορεί να είναι φθηνά. Η εξάρτηση δεν είναι.
Ο Shay Gal είναι στρατηγικός αναλυτής και σύμβουλος, ειδικευμένος στην διεθνή ασφάλεια, τη διπλωματική στρατηγική και τη διαχείριση κρίσεων στο σταυροδρόμι άμυνας και γεωπολιτικής. Συμβουλεύει ανώτατους κυβερνητικούς και αμυντικούς αξιωματούχους. Προηγουμένως υπηρέτησε ως αντιπρόεδρος εξωτερικών σχέσεων στην Israel Aerospace Industries (IAI). Το παρόν είναι άρθρο γνώμης. Οι απόψεις ανήκουν αποκλειστικά στον συγγραφέα.
