του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.
Η πρόσφατη κατάρριψη ρωσικών drones από την Πολωνία που παραβίασαν τον εναέριο χώρο της αποτελεί την τελευταία υπενθύμιση ότι ο σύγχρονος πόλεμος έχει εισέλθει στην εποχή των drones. Για την Αθήνα, αυτό θα πρέπει να ακούγεται σαν κώδωνας κινδύνου. Οι απειλές πάνω από τους ουρανούς μας δεν είναι πλέον θεωρητικές και δεν μπορούν να ανατεθούν στην Άγκυρα.
Ωστόσο, τα επιθετικά drones που φάνηκαν να είναι η αποφασιστική τεχνολογία του σύγχρονου πολέμου, ισχύει και σήμερα;
Το Bayraktar TB2, το δοκιμασμένο σε μάχη drone της Τουρκίας, φάνηκε να καθιστά τα τεθωρακισμένα οχήματα παρωχημένα, από τη Λιβύη μέχρι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και την Ουκρανία. Τα διάφορα βίντεο με άρματα μάχης που καταστράφηκαν από drones έγιναν εμβληματικά σύμβολα της αντίστασης της Ουκρανίας το 2022. Οι αναλυτές διακήρυξαν λαχανιασμένα μια νέα επανάσταση, τα drones ήταν φθηνά, άφθονα, θανατηφόρα και ασταμάτητα.
Αλλά όπως τόσα πολλά «θαυματουργά όπλα» στην ιστορία, από τη Μακεδονική Σάριζα μέχρι το τόξο, το υγρό πυρ και το πυροβόλο, τα drones δεν παραμένουν ποτέ ανίκητα. Όπως έδειξε το πρόσφατα αποκαλυφθέν πρόγραμμα Iron Lite του Ισραήλ, τα λέιζερ υψηλής ισχύος μπορούν να καταρρίψουν drones με ένα κλάσμα του κόστους ενός πυραύλου. Οι υπερασπιστές της Ουκρανίας προσαρμόστηκαν με καμουφλάζ, ηλεκτρονικό πόλεμο και θωράκιση για να αμβλύνουν την απειλή των drones. Οι δυνάμεις της αγοράς, επίσης, έχουν κατακλύσει τον κόσμο με συστήματα καταπολέμησης των drones – ραντάρ, παρεμβολείς, όπλα κατευθυνόμενης ενέργειας. Το σύντομο παράθυρο της υπεροχής των drones έχει ήδη αρχίζει να κλείνει.
Και όμως, αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο η Ελλάδα δεν μπορεί να εφησυχάζει.
Αν η Αθήνα παρερμηνεύσει το μάθημα, νομίζοντας ότι τα drones έχουν χάσει τη σημασία τους στο πεδίο της μάχης, κινδυνεύουμε να αφήσουμε τους ουρανούς μας επικίνδυνα εκτεθειμένους. Η υπεροχή μπορεί να έχει τελειώσει, αλλά η σημασία της παραμένει. Τα drones παραμένουν φθηνά, επεκτάσιμα και ανατρεπτικά. Ακόμα κι αν δεν είναι πλέον ασταμάτητα, εξακολουθούν να γέρνουν την πλάστιγγα εναντίον των απροετοίμαστων υπερασπιστών.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Ελλάδα. Η γεωγραφία μας, νησιά διάσπαρτα στο Αιγαίο, ενεργειακοί κόμβοι ευάλωτοι σε επιτήρηση ή επιθέσεις, και πυκνοκατοικημένες πόλεις εκτεθειμένες σε υβριδικές απειλές, μας καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους σε επιχειρήσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Και η γειτονική μας Τουρκία δεν είναι απλώς μια περιφερειακή δύναμη με μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Είναι εξαγωγέας μη επανδρωμένων αεροσκαφών, αξιοποιώντας τους Μπαϊρακτάρ και τα συστήματα επόμενης γενιάς της για να κερδίσει επιρροή στο εξωτερικό και να αναδιαμορφώσει τις στρατιωτικές ισορροπίες στο εσωτερικό. Το να βασιζόμαστε στην Άγκυρα για «τα μάτια στους ουρανούς μας» θα ήταν σαν να προσκαλούσαμε στρατηγική τύφλωση.
Τι πρέπει να κάνει η Αθήνα;
Πρώτον, να οικοδομήσουμε κυρίαρχη ικανότητα. Η Ελλάδα δεν μπορεί να βασίζεται σε drones ή εξαρτήματα που προέρχονται από την Τουρκία. Η εγχώρια παραγωγή, υποστηριζόμενη από συνεργασίες με αξιόπιστες ευρωπαϊκές και ισραηλινές εταιρείες, είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της επιχειρησιακής ανεξαρτησίας.
Δεύτερον, να επενδύσουμε σε συστήματα άμυνας κατά των drones. Από παρεμβολείς μέχρι λέιζερ και αναχαιτιστικά drones με τεχνητή νοημοσύνη, η Ελλάδα χρειάζεται πολυεπίπεδα συστήματα για την προστασία στρατιωτικών βάσεων, λιμανιών, ακόμη και αστικών δρόμων. Η εμπειρία του Ισραήλ δείχνει ότι αυτό μπορεί να γίνει αποτελεσματικά σε μεγάλη κλίμακα, αλλά μόνο εάν επιδιωχθεί επειγόντως.
Τρίτον, να ενσωματώσουμε τα drones και τα αντιdrones στο δόγμα. Η τεχνολογία από μόνη της δεν επαρκεί. Η εκπαίδευση, οι κοινές ασκήσεις και η ευαισθητοποίηση του κοινού πρέπει να προετοιμάσουν την Ελλάδα για την πραγματικότητα ότι τα drones θα αποτελούν μέρος κάθε μελλοντικής κρίσης, είτε ως εργαλεία επιτήρησης, είτε ως πλατφόρμες κρούσης, είτε ως όπλα εκφοβισμού.
Το μάθημα από την Πολωνία είναι η κυριαρχία. Το μάθημα από το Ισραήλ είναι η προσαρμογή. Το μάθημα από την Ουκρανία είναι η ανθεκτικότητα. Μαζί, υποδεικνύουν μια απλή αλήθεια: τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μπορεί να αρχίζουν να χάνουν την κυριαρχία, αλλά παραμένουν απαραίτητα, και όσοι δεν προετοιμαστούν θα χάσουν.
Η εποχή της υπεροχής των μη επανδρωμένων αεροσκαφών τελειώνει. Αλλά για την Ελλάδα, η εποχή της ευπάθειας των μη επανδρωμένων αεροσκαφών μόλις ξεκίνησε. Δεν μπορούμε να αφήσουμε τις βάσεις μας, τις υποδομές μας ή τους ουρανούς μας να εξαρτώνται από την Άγκυρα. Η Αθήνα πρέπει να δράσει τώρα, πριν η επόμενη κρίση αποκαλύψει πόσο απροετοίμαστοι είμαστε.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).
