Έντονες διπλωματικές διεργασίες συντελούνται στις παραμονές της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ (10-11 Δεκεμβρίου), καθώς στην ατζέντα των συζητήσεων συμπεριλαμβάνεται η επανεξέταση της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο και οι σχέσεις με την Τουρκία. Όμως, οι συνεχείς τουρκικές προκλήσεις στην ανατολική Μεσόγειο, δεν πείθουν μέχρι στιγμής την Γερμανία και μια ομάδα κρατών-μελών στο να συναινέσουν σε επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας.
Τα εθνικά συμφέροντα των κρατών-μελών της ΕΕ, δεν της επιτρέπουν να ασκήσει μια κοινή εξωτερική πολιτική προς την Τουρκία, που να υπερασπίζει δύο κράτη-μέλη της, Ελλάδα και Κύπρο από τις προκλήσεις κατά της εδαφικής κυριαρχίας τους. Η Γερμανία, που ασκεί και την προεδρία της ΕΕ, έχει στρατηγικό στόχο την αποφυγή κυρώσεων προς την Τουρκία. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ανησυχεί για το μεταναστευτικό, διότι δεν επιθυμεί ο Ερντογάν να "ανοίξει" εκ νέου τα σύνορα και να στείλει ορδές μεταναστών προς την Ευρώπη.
Η στάση της Γερμανίας έχει και σημαντικές οικονομικές παραμέτρους, καθώς εξάγει στρατιωτικό εξοπλισμό στην Τουρκία, του οποίου η αξία ανήλθε σε 22,85 εκατ. ευρώ το 2020 . Η Ιταλία επειδή έχει συμφέροντα στη Λιβύη επιδιώκει και αυτή να αποφύγει την αντιπαράθεσή της με την Τουρκία. Επίσης, η Ρώμη θεωρεί τη Λιβύη και πηγή μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, καθώς μετανάστες-πρόσφυγες χρησιμοποιήσουν τα ιταλικά παράλια για να εισέλθουν στην ευρωπαϊκή επικράτεια.
Η Ισπανία που παραδοσιακά στηρίζει την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, δεν επιθυμεί επιβολή κυρώσεων. Τα δύο κράτη συνεργάζονται σε διάφορους τομείς. Οι ισπανικές επενδύσεις στην Τουρκία αυξάνονται, ιδιαίτερα στον τραπεζικό τομέα. Οι ισπανικές τράπεζες κατέχουν πολλά ομόλογα του τουρκικού δημοσίου, που ανέρχονται σε 64 δισ. δολάρια. Παράλληλα, η Τουρκία είναι ένας από τους βασικούς εμπορικούς εταίρους της Μαδρίτης.
Η Ισπανία αύξησε τις επενδύσεις της στην Τουρκία από το 2012 έως το 2019 σε ετήσια βάση κατά ποσοστό 3% έως 4%. Η Τουρκία αποτελεί έναν από τους κύριους προορισμούς των ισπανικών εξαγωγών που αφορούν αυτοκίνητα και μεταλλουργικά προϊόντα. Η Τουρκία εξάγει από την πλευρά της στην Ισπανία, μεγάλη ποσότητα κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.
Η Τουρκία στρατηγικός σύμμαχος
Η κυβέρνηση της Μαδρίτης θεωρεί, ότι η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ είναι απαραίτητη για τη γεωπολιτική σταθερότητα της περιοχής. Η υπουργός Εξωτερικών Αράντσα Γκονθάλεθ Λάγια έχει δηλώσει ότι «δεν είναι μόνο ότι η Τουρκία είναι εταίρος, η Τουρκία είναι σύμμαχος του ΝΑΤΟ, όχι μόνο φίλος. Στο ΝΑΤΟ, δεν έχετε φίλους, έχετε συμμάχους, κάτι που είναι πολύ περισσότερο από έναν φίλο». Ισπανία και Τουρκία συνεργάζονται και στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας. Η Ισπανία συμμετέχει στο πρόγραμμα ναυπήγησης του τουρκικού μίνι αεροπλανοφόρου Anadolu μέσω μιας ισπανοτουρκικής κοινοπραξίας.
H Ουγγαρία έχει και αυτή τους δικούς της λόγους, που την προτρέπουν να υποστηρίζει την Άγκυρα. Διατηρεί καλές διμερείς σχέσεις με την Τουρκία αλλά και έχει ένα ανοιχτό μέτωπο με τις Βρυξέλλες, καθώς δεν δέχεται τα κριτήρια τους για το κράτος δικαίου. Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν έχει θέσει βέτο στον προϋπολογισμό της ΕΕ, για τα ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονται για να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού.
Επίσης, ο Όρμπαν ανησυχεί και για το μεταναστευτικό, θεωρεί ότι υπονομεύει την ουγγρική και ευρωπαϊκή εθνική ταυτότητα. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός έχει δηλώσει ότι η Τουρκία είναι στρατηγικός εταίρος της χώρας του, αναφορικά με την ασφάλεια και το ζήτημα της μετανάστευσης. Επιπλέον, Τουρκία και Ρωσία θεωρούνται και οι δύο σύμμαχοι της Ρωσίας, καθώς έχουν συνάψει συμφωνίες δισεκατομμυρίων δολαρίων με τη Μόσχα.
Η Τουρκία αγόρασε συστοιχίες του αντιπυραυλικού αμυντικού συστήματος S-400, ενώ η Ουγγαρία έχει υπογράψει συμφωνία για την επέκταση πυρηνικού σταθμού. Παράλληλα, η Ουγγαρία αποτελεί και τμήμα του αγωγού Turkstream, που χρησιμοποιεί η Ρωσία για να στείλει το φυσικό αέριο από την Τουρκία προς την ανατολική Ευρώπη, παρακάμπτοντας την Ουκρανία.
Χρυσά διαβατήρια
Η Μάλτα πρόσκεινται φιλικά και αυτή προς την Τουρκία. Οι δυο χώρες έχουν κοινά συμφέροντα στην Λιβύη και έχουν αναπτύξει στενές οικονομικές σχέσεις. Τα "χρυσά διαβατήρια" της Μάλτας, στο πλαίσιο αυτό, έχουν αγοραστεί από τους Τούρκους εκατομμυριούχους, που μόνο το 2019 ο αριθμός τους ανήλθε σε 65 άτομα. Το Πρόγραμμα Ατομικών Επενδυτών του 2013 επιτρέπει σε αλλοδαπούς υπηκόους να αγοράσουν διαβατήρια Μάλτας, στην τιμή των 650.000 ευρώ.
Επιπλέον, Μάλτα και Τουρκία συνεργάζονται και στον ναυτιλιακό κλάδο, καθώς Τούρκοι εφοπλιστές επιδιώκουν τα πλοία τους, να φέρουν σημαία Μάλτας. Επισημαίνεται, ότι η Κομισιόν κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει κατά Μάλτας και Κύπρου, σχετικά με την πώλησης υπηκοότητας σε αντάλλαγμα για επενδύσεις.
Βαλέτα και Άγκυρα έχουν κοινές απόψεις και στο ζήτημα της Λιβύης, με στόχο να διευκολύνουν την επιστροφή μαλτέζικων και τουρκικών εταιρειών εκεί και να συνεχίσουν τις πτήσεις μεταξύ Μάλτας, Τουρκίας και Λιβύης. Η κυβέρνηση της Άγκυρας έχει, σύμφωνα με δημοσιεύματα, εξετάσει και το ενδεχόμενο να της παρέχει η Μάλτα, που απέχει από τη Λιβύη 333 χλμ, μια βάση για τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Η Πολωνία εντάσσεται και αυτή στα κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν επιδιώκουν επιβολή κυρώσεων, κυρίως για το ότι οι Βρυξέλλες αναμειγνύονται στις εσωτερικές της υποθέσεις. Η ΕΕ καταδίκασε τον πολωνικό νόμο που απαγόρευε τις εκτρώσεις. H κυβέρνηση της Βαρσοβίας αντέδρασε, θέτοντας βέτο στο ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Ταυτόχρονα, η Βαρσοβία διατηρεί καλές διμερείς σχέσεις με την Άγκυρα. Οι δύο κυβερνήσεις υπέγραψαν συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας το 2009.
Επιφυλακτικη στάση
O Πολωνός πρέσβης στην Τουρκία έχει δηλώσει ότι η «Πολωνία υποστηρίζει την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θέλουμε να είναι η Τουρκία μέλος της ΕΕ, και αυτό θα πρέπει να παραμείνει ο στόχος μας». Επιπλέον, ο διμερής εμπορικός όγκος μεταξύ Τουρκίας και Πολωνίας ανήλθε σε 6,45 δισ. δολάρια το 2018. Ο κοινός στόχος είναι η αύξηση του εμπορικού όγκου σε 10 δισεκατομμύρια δολάρια.
Επίσης στην ομάδα κρατών-μελών που εμφανίζονται επιφυλακτικές στην επιβολή κυρώσεων προς την Τουρκία, συμπεριλαμβάνονται και Σουηδία, Φινλανδία, Πορτογαλία, Βουλγαρία, Ρουμανία. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, προτιμούν να αναβληθεί το ζήτημα μέχρι την επόμενη σύνοδο κορυφής της ΕΕ, που θα γίνει τον Μάρτιο.
Η Πορτογαλία, η οποία θα αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ μετά τη Γερμανία, διατηρεί χαμηλό προφίλ σχετικά με την επιβολή κυρώσεων προς την Τουρκία. Η Λισαβόνα δεν επιθυμεί μάλλον να κληρονομήσει το καυτό θέμα της Τουρκίας. Η Βουλγαρία, του πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ, ο οποίος διατηρεί στενές σχέσεις με τον Ερντογάν, θέλει να αποφύγει τις κυρώσεις. Η Ρουμανία, από την πλευρά της, εμφανίζει μια επαμφοτερίζουσα στάση προς την επιβολή κυρώσεων. Όμως, επισημαίνεται ότι το Βουκουρέστι υποστηρίζει την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ.
Το ζήτημα της Τουρκίας διχάζει για ακόμα μια φορά τα κράτη-μέλη της ΕΕ που επιλέγουν στρατόπεδα βάσει εθνικών συμφερόντων. Η Γερμανία ηγείται των προσπαθειών για αποφυγή της επιβολής κυρώσεων συστρατεύοντας μια ομάδα κρατών. Αντίθετα, Γαλλία, Ελλάδα, Κύπρος, εντείνουν τις διπλωματικές τους διεργασίες για να πείσουν κράτη-μέλη να συναινέσουν στην επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία. Για αλλη μια φορά οι τουρκικές προκλήσεις στην ανατολική Μεσόγειο, δεν φαίνεται βάσει των μέχρι τώρα ισορροπιών εντός της ΕΕ ότι θα καταδικαστούν ουσιαστικά, δηλαδή με αυστηρές κυρώσεις. Η ιστορία έχει δείξει ότι η ΕΕ αρκείται μόνο σε ρητορικές καταδίκες εναντίον της κυβέρνησης της Άγκυρας.
