- EΛΕΝΗ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ*
Ο Δεκαπενταύγουστος του 1940 δεν ήταν απλώς μια θρησκευτική γιορτή για τους Έλληνες. Ήταν η μέρα που η Ελλάδα δέχτηκε μια απρόκλητη επίθεση, προάγγελο του πολέμου που θα ξεσπούσε λίγες εβδομάδες αργότερα.
Το διεθνές σκηνικό
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ξεκινήσει. Στη 1 Σεπτεμβρίου 1939 η Γερμανία εισβάλλει στην Πολωνία και δύο ημέρες αργότερα η Βρετανία και η Γαλλία κηρύσσουν πόλεμο στη Ναζιστική Γερμανία. Έτσι αρχίζει επίσημα ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Από το φθινόπωρο του 1939 έως και την Άνοιξη του 1940, τα μέτωπα στη Δυτική Ευρώπη είναι ήσυχα. Καμία μεγάλη επίθεση από τις Συμμαχικές Δυνάμεις και αυτή η περίοδος ονομάστηκε “ψεύτικος πόλεμος”. Τον Απρίλιο η γερμανική στρατιωτική μηχανή σταδιακά αρχίζει την κατάκτηση των χωρών της δυτικής Ευρώπης.
Η κατάρρευση ξεκίνησε. Καταλαμβάνεται η Δανία και η Νορβηγία. Τον Μάιο η Γερμανία εισβάλλει σε Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο. Μέσα Ιουνίου 1940 τα γερμανικά στρατεύματα εισέρχονται στο Παρίσι και στις 22/6 η Γαλλία υπογράφει συνθηκολόγηση με τη Γερμανία. Το κράτος του Βισύ (Vichy France) εγκαθιδρύεται υπό τον στρατάρχη Πεταίν. Από αυτές τις δυνάμεις η Μεγάλη Βρετανία μένει μόνη της απέναντι στον Άξονα στην Ευρώπη. Από τον Ιούλιο έως και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους η Γερμανία βομβαρδίζει σφοδρά το Λονδίνο και άλλες αγγλικές πόλεις.Οι ΗΠΑ δεν έχουν μπει ακόμη στον πόλεμο, αλλά αρχίζουν να παρέχουν υλικοτεχνική βοήθεια στη Βρετανία. Στην Ιαπωνία, η στρατιωτική επέκταση συνεχίζεται στην Ασία, προετοιμάζοντας το μέτωπο του Ειρηνικού.
Η στάση της Ιταλίας και οι προκλήσεις προς την Ελλάδα
Η Ιταλία έχει ήδη μπει στον πόλεμο. Στις 10 Ιουνίου 1940 ο Μουσολίνι κηρύσσει πόλεμο κατά της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας και ξεκινά στρατιωτικές επιχειρήσεις στις Άλπεις και στη Μεσόγειο. Η Ελλάδα μέχρι αυτή τη στιγμή έχει παραμείνει ουδέτερη. Η Ιταλία αρχίζει συστηματικές προκλήσεις κατά της Ελλάδας όπως παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, ιταλικά πολεμικά πλοία παρενοχλούσαν ελληνικά εμπορικά πλοία και άλλα. Μεταξύ αυτών και η τορπιλική επίθεση στην «Έλλη».
Ο τορπιλισμός
Ο τορπιλισμός της «Έλλης» συνέβη σε μια φάση όπου η Ευρώπη είχε ήδη παραδοθεί στο φασισμό, και η Ελλάδα βρισκόταν σε ιδιαίτερα τεταμένη περίοδο, με πιεστικές προκλήσεις από την Ιταλία. Ήταν ένα μήνυμα πολέμου που απλώς δεν είχε ακόμη ονομαστεί έτσι.
Στις 15 Αυγούστου 1940, κατά τη διάρκεια του εορτασμού της Παναγίας στην Τήνο, το ελληνικό καταδρομικό «Έλλη», αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι και σημαιοστολισμένο για την περίσταση, έγινε στόχος ιταλικού υποβρυχίου και τορπιλίστηκε –σχεδόν τρεις μήνες πριν την επίσημη έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Τη διαταγή για τον τορπιλισμό της «Έλλης», ενός ελαφρού καταδρομικού πλοίου (γνωστού τότε ως «ευδρόμου»), έδωσε ο Ιταλός διοικητής των Δωδεκανήσων, Τσέζαρε Μαρία Ντε Βέκι, σημαίνον στέλεχος του Φασιστικού Κόμματος της Ιταλίας. Είναι πολύ πιθανό ότι η ενέργεια αυτή τελούσε υπό την έγκριση του Ιταλού δικτάτορα, Μπενίτο Μουσολίνι.
Συγκεκριμένα στις 8:25 το πρωί, όταν υπήρχε ήδη κόσμος στην προκυμαία, εξαπολύθηκαν τρεις τορπίλες από τις οποίες μόνο η μία έπληξε το πλοίο και προκάλεσε έκρηξη στο μηχανοστάσιο και πυρκαγιά στις δεξαμενές πετρελαίου. Από την τορπίλη στο ΕΛΛΗ σημειώθηκαν 9 νεκροί και 24 τραυματίες. Οι άλλες δύο τορπίλες στόχευσαν δύο επιβατηγά πλοία που βρίσκονταν στον λιμένα αλλά αστόχησαν και εξερράγησαν στην προκυμαία.
Μία ώρα, σχεδόν, μετά τον τορπιλισμό της ΕΛΛΗΣ το πλοίο βυθίστηκε.
Αυτή η εγκληματική ενέργεια προκάλεσε την αγανάκτηση του ελληνικού λαού, αλλά ταυτόχρονα ανέβασε το ηθικό του και τον προετοίμασε ψυχολογικά για να αντιμετωπίσει την ιταλική επίθεση που ακολούθησε 73 ημέρες αργότερα.
Το πλοίο «Έλλη» και η κληρονομιά του
Η «Ελλη» (πρώην κινεζικό FEI – HUNG) ήταν ελληνικό πολεμικό πλοίο, «ελαφρύ καταδρομικό». Ναυπηγήθηκε το 1912 – 1913 στις ΗΠΑ για λογαριασμό της κινεζικής κυβέρνησης. Αγοράστηκε από την ελληνική κυβέρνηση το 1914 και μετασκευάστηκε σχεδόν ριζικά στη Γαλλία μεταξύ 1925-1927. Ελαβε μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Από το 1945, ανήμερα της βύθισής του, τελείται σχετική δέηση μνήμης, με ρίψεις στεφάνων πάνω από τον υγρό τάφο του. Σήμερα διατηρείται ως μοναδικό κειμήλιο του πλοίου, μικρό πυροβόλο επιφανείας δίπλα από το μνημείο ηρώων του ΕΛΛΗ στον εσωτερικό λιμενοβραχίονα της Τήνου και στο σημείο που εξερράγη η πρώτη τορπίλη του ιταλικού υποβρυχίου. Το 1950 στο πλαίσιο των πολεμικών επανορθώσεων και σε αντικατάσταση αυτού, η Ιταλία παραχώρησε στην Ελλάδα το Καταδρομικό «EUGENIO Di SAVOIA», το οποίο μετονομάστηκε ΕΛΛΗ τον Ιούνη του 1951, οπότε και ύψωσε την ελληνική σημαία.
https://www.news247.gr *Η Ελένη Νικολαΐδου είναι ιστορικός και συγγραφέας. Απέκτησε τον διδακτορικό της τίτλο από το τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στο χώρο της σύγχρονης ιστορίας, κυρίως στην περίοδο της Κατοχής, τον εμφύλιο πόλεμο, τους πολιτικούς πρόσφυγες. Άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και επιστημονικά περιοδικά.