«Φοβάμαι να μιλήσω», λέει ένας από αυτούς. «Δεν έχουμε ελευθερία λόγου». Τα στόματα άνοιγαν, μόνο όταν έκλειναν οι κάμερες.
Ένα ντοκιμαντέρ που η Κίνα δεν θέλει να δούμε
Η Κίνα δεν θέλει και θα κάνει ό,τι μπορεί για να μην φτάσει στους δέκτες μας η νέα ταινία ντοκιμαντέρ «In The Same Breath», που μιλά με αποδείξεις για την εγκληματική απόπειρα συγκάλυψης του COVID-19 εν τη γενέσει του, με αποτέλεσμα να χάσουν μέχρι στιγμής τη ζωή τους πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.
Γράφει η Αντιγόνη Τζοβάρα
Το φιλμ, που σκηνοθέτησε η Κινέζα μόνιμη κάτοικος Ηνωμένων Πολιτειών, Nanfu Wang, προβλήθηκε ήδη την περασμένη εβδομάδα, ανοίγοντας το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Sundance και το θέμα είναι τώρα, πως θα καταφέρει να προχωρήσει απρόσκοπτα η παραγωγός εταιρεία ΗΒΟ στη διανομή του, χωρίς να δεχτεί πιέσεις από την Κίνα, τη μεγαλύτερη αγορά ψυχαγωγίας στον κόσμο.
Η σκηνοθέτις ξεκινά την αφήγησή της, εν είδει ημερολογίου, με αφετηρία τη Wuhan, την πόλη των 11 εκατομμυρίων κατοίκων και επίκεντρο της πανδημίας, λίγες ώρες μετά τον εορτασμό της παραμονής της Πρωτοχρονιάς το Δεκέμβριο του 2019.
Την επόμενη μέρα, 1η Ιανουαρίου 2020, ο φακός καταγράφει την αλλεπάλληλα μεταδιδόμενη -σχεδόν ρομποτικά- είδηση από τα τοπικά κανάλια ότι «οκτώ άτομα τιμωρήθηκαν επειδή διέδιδαν φήμες για μια άγνωστη πνευμονία». Η είδηση ολοκληρώνεται ως εξής: «Υπενθύμιση από την αστυνομία: Τηρείτε τους νόμους και τους κανονισμούς για διαδικτυακές δραστηριότητες».
Η υπενθύμιση αποσκοπούσε στην καταστολή πιθανών καταγγελιών, καθώς, ήδη, στα τέλη Δεκεμβρίου του 2019 μια ομάδα γιατρών είχε δεχτεί δριμύτατες επιπλήξεις, επειδή επιχείρησαν να ευαισθητοποιήσουν το κοινό για την ύπαρξη ενός νέου θανατηφόρου ιού. Αυτές ήταν οι πρώτες φωνές που κατέπνιξαν οι αρχές, προκειμένου να περισώσουν το γόητρο της Κίνας έναντι του δυτικού κόσμου και των ξένων μέσων ενημέρωσης. Το χρονικό της παραπληροφόρησης συνεχίστηκε με θανατηφόρες συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη.
Τον Ιανουάριο του 2020 η Nanfu Wang ταξίδεψε στην Κίνα μαζί με τον Αμερικανό σύζυγό της και το μικρό γιό τους, όπως έκαναν κάθε χρόνο, για να γιορτάσουν την Πρωτοχρονιά με τη μητέρα της. Μόλις λίγες μέρες πριν αποκαλυφθούν τα πρώτα κρούσματα του COVID-19 κι ενώ η Wuhan επρόκειτο να αποκλειστεί προς αποφυγή της διασποράς του ιού, ο σύζυγος και το παιδί της Wang σχεδόν φυγαδεύτηκαν από την Κίνα, ενώ η ίδια παρέμεινε με σκοπό να επιστρέψει στην Αμερική αργότερα.
Με διάχυτη την αίσθηση του φόβου να απλώνεται σαν απειλητικό σύννεφο πάνω από την πόλη της Wuhan, η σκηνοθέτις δεν έχασε καιρό και μίσθωσε αμέσως κάμερες, προκειμένου να καταγράψει την κατάσταση που επικρατούσε στα νοσοκομεία. Η πρόκληση ήταν μεγάλη, καθώς για το παραμικρό γύρισμα έπρεπε να λάβει κυβερνητική άδεια. Οι δε εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας είχαν πάρει σαφείς εντολές να μην δίνουν επικίνδυνες πληροφορίες. Οι γιατροί άφηναν τις κάμερες να μπουν στα δωμάτια για συνεντεύξεις με τους ασθενείς, αρκεί «να μην ρωτάτε για την κατάσταση της υγείας τους», όπως χαρακτηριστικά τους επισήμαιναν.
===============================
Μέσα στους θαλάμους οι ασθενείς έδειχναν να ανησυχούν περισσότερο για τις συνέπειες που θα αντιμετώπιζαν εάν άνοιγαν το στόμα τους να μιλήσουν, παρά για την ίδια την ασθένειά τους για την οποία γνώριζαν ελάχιστα. «Φοβάμαι να μιλήσω», λέει ένας από αυτούς. «Δεν έχουμε ελευθερία λόγου». Τα στόματα άνοιγαν, μόνο όταν έκλειναν οι κάμερες. Ανάμεσά στους ασθενείς, εκείνος που κίνησε το ενδιαφέρον της Wang ήταν ένας άνδρας που ισχυρίστηκε -on camera- ότι είχε προσβληθεί από τον ιό, μαζί με το γιό του, από τον Δεκέμβριο, δηλαδή ένα μήνα πριν η Κίνα αναγνωρίσει την ύπαρξη του.
Ο COVID-19 είχε ήδη κατακλύσει τα νοσοκομεία, αλλά κανείς από τους εκπροσώπους της εξουσίας δεν το παραδεχόταν. Η σκηνοθέτις κατάφερε να εξασφαλίσει υλικό από μια κάμερα παρακολούθησης, η οποία είχε καταγράψει, το Δεκέμβριο του 2019, σωρεία ασθενών να καταφθάνουν σε ιδιωτική κλινική που βρίσκεται δίπλα στην αγορά θαλασσινών της Huanan -από όπου πιστεύεται ότι προήλθε ο κορωνοϊός- παραπονούμενοι για πυρετό, βήχα, ρίγη και δύσπνοια. Ταυτόχρονα, στην πόλη βρισκόταν σε εξέλιξη μια λαϊκή διαδήλωση για τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος που είχε διοργανώσει το Εθνικό Λαϊκό Συνέδριο. Ακόμα και μετά το τέλος της εκδήλωσης, δεν ακούστηκε τίποτα από την κυβέρνηση σχετικά με τον SARS-CoV-2.
«Αυτός ο νέος κορωνοϊός δεν είναι ιδιαίτερα μεταδοτικός», δήλωνε στα τέλη Ιανουαρίου του 2019, ο διευθυντής του Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων της Wuhan, Li Gang. «Ο κίνδυνος μετάδοσης παραμένει χαμηλός», εφησύχαζε. Τόσο χαμηλός, που τέσσερις μέρες αργότερα, η Wuhan τέθηκε σε αυστηρό lock down.
Η άλλοτε πολυσύχναστη πόλη, θύμιζε σκηνικό Αποκάλυψης. Η Wang καταγράφει σπαρακτικά πλάνα ηλικιωμένων που τους έδιωχναν από τα νοσοκομεία, καθώς δεν χωρούσαν άλλοι. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι με φυσικά εμπόδια, προκειμένου να αποτραπεί η κυκλοφορία των αυτοκινήτων. «Δεν μπορούμε να την κρατήσουμε μέσα στο ασθενοφόρο για πάντα», φαίνεται να λέει κάποιος για μια ασθενή έξω από ένα γεμάτο νοσοκομείο.
Εν τω μεταξύ, η κινεζική κυβέρνηση -μη μπορώντας πλέον να αρνηθεί την ύπαρξη του κορωνοϊού- το γύρισε στην προπαγάνδα μέσω των κρατικών μέσων ενημέρωσης. Σε μαγνητοσκοπημένη οδηγία που δόθηκε στους δημοσιογράφους αναφέρονται χαρακτηριστικά τα εξής: «Το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει να ελέγχει πλήρως τα μέσα ενημέρωσης, τις δημόσιες σχέσεις και την ιδεολογία… Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τις πένες και τις κάμερές μας ως όπλα για να μιλήσουμε στον κόσμο για τη νίκη της Κίνας επί της πανδημίας, για τη δύναμη της Κίνας και την εξουσία της Κίνας. Πρέπει να ελέγξουμε την εκροή πληροφοριών για να διαδώσουμε θετική ενέργεια». Παρήγαγαν εμψυχωτικές τηλεοπτικές διαφημίσεις για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας, παρουσιάζοντας τους ως ήρωες, αποσιωπώντας τη δυσάρεστη πραγματικότητα. Οι εκφωνητές των ειδήσεων αναγκάστηκαν να αναφερθούν σε αμέτρητες ωραιοποιημένες ιστορίες εγκύων που κατάφεραν να γεννήσουν, ενώ νοσούσαν με κορωνοϊό. Τα υποτιθέμενα ρεπορτάζ διανθίζονταν με πλάνα νεογέννητων μωρών.
Εκείνοι που επιχείρησαν ή τόλμησαν να μιλήσουν, τιμωρήθηκαν, γι’ αυτό και οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ αναγκάστηκαν να κινηθούν ύπουλα.
Ένας άνθρωπος από το συνεργείο της Wang κατάφερε να πάρει συνέντευξη από έναν εργολάβο κηδειών που διατήρησε την ανωνυμία του, λέγοντας ότι το τηλέφωνό του παρακολουθείται, ενώ αμφισβήτησε ευθέως τον επίσημο αριθμό των θυμάτων της Wuhan που είχε προσδιοριστεί στα 3.300. «Μόνο ένας ανόητος θα πίστευε αυτό τον αριθμό», λέει, μιλώντας στην κάμερα και εξηγεί: «Δεν είναι τόσο δύσκολο να υπολογίσουμε τον αριθμό των σορών που πήραμε και αποτεφρώσαμε. Έκανα τουλάχιστον 10 δρομολόγια κάθε μέρα για να συλλέξω πτώματα και σε κάθε δρομολόγιο παραλάμβανα από 10. Αυτοί οι αριθμοί είναι μόνο από μένα, ένα άτομο με ένα φορτηγό. Η εκτίμησή μας είναι ότι μόνο στο δικό μας γραφείο τελετών, αποτεφρώσαμε από 10.000 έως 20.000 σορούς». Τον εργολάβο κηδειών επιβεβαιώνει ένας ακόμη άντρας, ο οποίος την ημέρα της κηδείας του πατέρα του, είχε μια παρόμοια συζήτηση με έναν εργαζόμενο στο νεκροταφείο.
Αν και τα ντοκουμέντα που κατέγραψαν οι κάμερες της Nanfu Wang είναι αδιάσειστα, ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Tedros Adhanom Ghebreyesus, εξήρε τη γενέτειρα του κορωνοϊού, λέγοντας: «Θα επαινέσω την Κίνα ξανά και ξανά». Όλοι παρακολουθήσαμε τις πανηγυρικές εκδηλώσεις νίκης στη Wuhan, με τις κόκκινες σημαίες να κυματίζουν με ενθουσιασμό.
«Οι μεγάλες καταστροφές γίνονται εργαλεία προπαγάνδας, αντί να εμπνέουν αλλαγές. Ήταν ένας ακόμη θρίαμβος για το Κομμουνιστικό Κόμμα», ακούγεται να λέει στο ντοκιμαντέρ η Nanfu Wang.
Η Κινέζα σκηνοθέτις δεν παραλείπει, ωστόσο, να επιχειρήσει ενδιαφέρουσες αντιστίξεις με την αντιμετώπιση της πανδημίας στη δεύτερη πατρίδα της, τις Ηνωμένες Πολιτείες, επί Προεδρίας Donald Trump. Οι ομοιότητες στους κυβερνητικούς χειρισμούς είναι ενδεικτικές. Ακόμα και ο διακεκριμένος επιστήμονας Anthony Fauci είχε δηλώσει αρχικά ότι η χρήση μάσκας δεν κρίνεται απαραίτητη. Αντίστοιχες συνεντεύξεις με αυτές στη Wuhan, πραγματοποιήθηκαν από το συνεργείο, μετά το πρώτο κύμα του ιού και στη Νέα Υόρκη. Η ταινία ολοκληρώνεται με τον ίδιο τρόπο που άρχισε, καθώς τα τελευταία πλάνα τραβήχτηκαν την Πρωτοχρονιά του 2021. Ένα χρόνο μετά, ελάχιστα έχουν αλλάξει προς το καλύτερο, ενώ αυξήθηκαν οι μάσκες και οι θάνατοι…
Το «In the Same Breath» μπορεί να μην έχει απαντήσεις για όλα, καταλήγει, όμως, σε ένα συμπέρασμα, που ίσως τα λέει όλα: οι κυβερνήσεις απέτυχαν να περιορίσουν την εξάπλωση του κορωνοϊού, γιατί η πραγματική τους επιδίωξη ήταν να αποκτήσουν τον έλεγχο σε όλα τα άλλα.
