Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Λέτε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τυχαία να θέλει να μετατρέψει την Αγία Σοφία, κορυφαίο σύμβολο της χριστιανοσύνης, σε τζαμί; Λέτε από απλή γενναιοδωρία να χρηματοδοτεί ανεγέρσεις τζαμιών σε Ευρώπη και Αφρική; Λέτε τέλος να είναι ευκαιριακή η ισλαμο-εθνικιστική ρητορική του Τούρκου προέδρου, ο οποίος παντού τώρα βλέπει «δυτικές συνωμοσίες κατά του Ισλάμ και των αξιών του»;
Από πολιτικής πλευράς, η απόφαση του Τούρκου προέδρου να ακυρώσει τις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη και να ορίσει μέσω του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου (ΥΕΚ) νέες εκλογές στις 23 Ιουνίου δείχνει ότι ακολουθεί ένα σχέδιο που μηδενική σχέση έχει με τη δημοκρατία.
Την ίδια στιγμή, η γειτονική μας χώρα πυροδοτεί εκρηκτικό κλίμα με τη NAVTEX που εξέδωσε και δεσμεύει περιοχές εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) και υφαλοκρηπίδας για γεωτρήσεις. Επιπλέον, η Τουρκία επιμένει στην εγκατάσταση των ρωσικών S-300 στο έδαφός της και με τη στάση της αυτή κλονίζει την ατλαντική συμμαχία. Φλερτάρει επίσης με το Ιράν των αγιατολάχ, γνωρίζοντας ότι η χώρα αυτή είναι ο πιο μεγάλος εχθρός τόσο ορισμένων αραβικών χωρών, όσο και του Ισραήλ.
Από τις ενέργειες και την πολιτική που ακολουθεί ο Τούρκος πρόεδρος προκύπτει αβίαστα ότι η Τουρκία είναι σήμερα κορυφαίος αποσταθεροποιητικός παράγοντας, τόσο στη ΝΑ Μεσόγειο όσο και στα Βαλκάνια. Κατά δεύτερο και πολύ πιο σοβαρό λόγο, όλοι οι διεθνείς παρατηρητές δέχονται ότι η σημερινή Τουρκία δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ως κανονική «κοσμική χώρα».
Σε πολύ αναλυτικό άρθρο του στην ελληνική έκδοση της επιθεώρησης ForeignAffairs, ο κ. Κάρολος Γάδας, πρεσβευτής - σύμβουλος στην Άγκυρα και στην Ουάσιγκτον, μεταξύ άλλων, γράφει: «…Εκθέσεις διεθνών Οργανισμών, χαρακτηρίζουν το σημερινό ΑΚΡ ως “ισλαμικό κόμμα”. Όταν συμμαχίες της αντιπολίτευσης προσπάθησαν να ξεπεράσουν το ΑΚΡ, όπως συνέβη στην περίπτωση της υποψηφιότητας του πρώην Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, EkmeleddinThsanoglu, το αποτέλεσμα ήταν υπέρ ΑΚΡ και του Erdogan, ο οποίος, στα όμματα των ψηφοφόρων, είναι ήδη “άνθρωπος αφιερωμένος το Ισλάμ”. Το 2004, ο τότε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Collin Powell, σε μια από τις δηλώσεις του αναφερόταν στην Τουρκία ως “μετριοπαθές ισλαμικό κράτος” (moderateIslamicState). Οι τουρκικές διαμαρτυρίες ήταν τόσο έντονες ώστε ο ίδιος ο Powell αισθάνθηκε υποχρεωμένος να ανασκευάσει την αρχική του διατύπωση, εν είδει συγγνώμης. Όμως η στροφή της τουρκικής κυβέρνησης στο “πολιτικό Ισλάμ”, είναι τόσο ορατή σήμερα, που η εποχή του 2004 φαίνεται να είναι πολύ μακρινή…». «…Η σημερινή Τουρκία κάθε άλλο παρά δυτικού τύπου δημοκρατική χώρα είναι. Αργά αλλά σταθερά εξελίσσεται σε αυταρχικό ισλαμικό κράτος, το οποίο έχει και ηγεμονικές φιλοδοξίες…», τονίζει ο αρθρογράφος του γαλλικού περιοδικού «Λ’ Εξπρές» Κριστιάν Μαρκαριάν.
Επισημαίνει δε ότι η απόφαση «του νέου Τούρκου Σουλτάνου να μετατρέψει σε τζαμί την Αγία Σοφία, είναι κορυφαία ένδειξη των θρησκευτικού περιεχομένου πολιτικών προθέσεων ενός αυταρχικού ηγέτη…». Υπό αυτή την έννοια, σημαντικές είναι οι παρατηρήσεις διεθνών οργανισμών όπως και του διευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων κ. Κων. Φίλη. Αμφότερες οι πλευρές υποστηρίζουν ότι σύμφωνα με το γνωστό στους ειδήμονες δόγμα Νταβούτογλου, «…η Τουρκία, λόγω της γεωγραφικής θέσης, του πληθυσμού, της ιστορικής κληρονομιάς, και του πολιτισμού όπως διαμορφώθηκε κατά την (ισλαμική) Οθωμανική Αυτοκρατορία, είναι μια χώρα που έχει τις δυνατότητες να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο με παγκόσμια στρατηγική σημασία…». Όμως δεν είναι διατεθειμένη να μοιραστεί τα οφέλη με τους δυτικούς εταίρους της, ούτε να λειτουργήσει ως μακρύ χέρι τους. Αντιθέτως, κρίνει πως όσο ενδυναμώνει τις θέσεις της τόσο περισσότερο ισορροπεί το ισοζύγιο ισχύος. Επακόλουθα, επιζητά την αναθεώρηση της σχέσης τους επί τη βάσει της ισοτιμίας, του σεβασμού και της αλληλεγγύης, θεωρώντας ότι δεν απολαμβάνει τίποτα από τα τρία.
Στο πλαίσιο λοιπόν της λογικής αυτής, ο κ. Κων. Φίλης, στο περιεκτικό βιβλίο του «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν» (Εκδόσεις Παπαδόπουλου) αναφέρει με απόλυτη σαφήνεια ότι η Τουρκία θεωρεί Ε.Ε. και ΗΠΑ οιονεί βαρίδια, πολύ περισσότερο κρίνοντας πως βρίσκονται σε στρατηγική υποχώρηση, ενώ η ίδια μεγαλώνει γεωπολιτικά. Πιστεύει ότι η ταύτιση μαζί τους της κλείνει πόρτες. Έτσι, αντί να αυτοπροσδιορίζεται ως ο συνεπής και εποικοδομητικός εταίρος τους, προκρίνει την απεξάρτησή της προκειμένου να μην εγκλωβίζεται στην εξυπηρέτηση των δυτικών συμφερόντων και να ακολουθεί μια ανεξάρτητη πολιτική την οποία εν συνεχεία θα κεφαλαιοποιήσει έναντι αυτών και όχι μέσω αυτών. Σήμερα, οι αβεβαιότητες στους δυτικούς κύκλους ως προς τις προθέσεις είναι ισχυρές, ενώ αμφισβητείται και κατά πόσο η Τουρκία είναι πλέον προσανατολισμένη προς τον δυτικό κόσμο.
Αυτά και άλλα πολλά κατά καιρούς εκστομίζει ο κ. Ερντογάν, ο οποίος επιπροσθέτως έχει και αφρικανικές φιλοδοξίες. Και ερώτημα τόσο δικό μας όσο και άλλων είναι, μήπως ο 22ος αιώνας θα είναι αυτός της ισλαμικής Ευρώπης;
