English text at the end of the article
Η στρατιωτική υπηρεσία και η διάρκεια της είναι ένα θέμα που απασχολεί τις αρμόδιες αρχές σε διάφορες χώρες περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου. Λόγοι εθνικής ασφάλειας, κοινωνικοί, οικονομικοί, τεχνολογικοί και πολιτικοί πιέζουν κυβερνήσεις στην επανεξέταση της φύσης του θεσμού και του χρονικού διαστήματος της στρατιωτικής θητείας. Ποια είναι η πραγματική κατάσταση σε ό,τι αφορά το θέμα της θητείας στην Ελλάδα, την Τουρκία και την Κύπρο και πώς αυτή συγκρίνεται με τη στρατιωτική υπηρεσία στην Ευρώπη και αλλού;
Στρατιωτική υπηρεσία
Γενικά, η στρατιωτική υπηρεσία αφορά, τόσο την εθελοντική, όσο και την υποχρεωτική θητεία. Οι περισσότερες χώρες σήμερα απαιτούν από τους πολίτες τους να υπηρετήσουν για κάποιο χρονικό διάστημα στις ένοπλες δυνάμεις, είτε εξολοκλήρου εθελοντικά, είτε υποχρεωτικά. Σ’ αυτή την κατηγορία των χωρών με υποχρεωτική θητεία εντάσσονται και η Ελλάδα, η Τουρκία και η Κύπρος, ενώ σε διάφορες περιπτώσεις συνυπάρχει συνδυασμός εθελοντικής και υποχρεωτικής θητείας.
Το φαινόμενο της στρατιωτικής υπηρεσίας είναι πανάρχαιο και είναι συνυφασμένο με την κατοχή και την άμεση και έμμεση χρήση φονικών και καταστροφικών εργαλείων (οπλισμού) από ομάδες ανθρώπων ή κρατών εναντίον αντιπάλων ή εχθρών, για την προστασία τους από απειλές ή και την προώθηση δικών τους συμφερόντων. Πρόκειται για ένα θέμα που πέρασε από πολλές φάσεις, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τη διάρκεια της θητείας των στρατιωτών αλλά και σε σχέση με τις συνθήκες στελέχωσης, λειτουργίας και ανάπτυξης του στρατιωτικού ανθρώπινου δυναμικού. Οι επικρατούσες συνθήκες απειλής σε βάρος μιας χώρας, η άποψη των ψηφοφόρων, η κατάσταση της οικονομίας και το επίπεδο της στρατιωτικής τεχνολογίας αποτελούσαν καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων σε θέματα θητείας. Ιδίως στη σύγχρονη εποχή με την εισαγωγή εξοπλισμού και άλλων συστημάτων προηγμένης τεχνολογίας, η ανάγκη στελέχωσης του όλου φάσματος της οργανωτικής πυραμίδας των ενόπλων δυνάμεων - περιλαμβανομένων βέβαια και των οπλιτών - με εξειδικευμένο προσωπικό και επαγγελματίες έχει καταστεί αρκετά πιεστική.
Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η θητεία ιστορικά κυμαινόταν μεταξύ 12 και 36 μήνες, εξαρτώμενη από διάφορους παράγοντες και ιδιαίτερα από το μέγεθος των κληρωτών και ασφαλώς την πολιτική κατάσταση και τις εξωτερικές απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα. Σήμερα η χώρα διαθέτει υπό τα όπλα, ανθρώπινο δυναμικό που ανέρχεται στις 144.350.
Όσον αφορά τη συζήτηση για δημιουργία επαγγελματικού στρατού, ήταν αναπόφευκτο ότι θα άρχιζε να απασχολεί και την Ελλάδα όπως συνέβαινε και σε άλλες συμμαχικές χώρες στο ΝΑΤΟ πριν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και μετά, δεδομένων των απαιτήσεων των σύγχρονων μορφών απειλών και των στρατιωτικών αποστολών. Μεταξύ 1985 έως το 2000 η Ελλάδα προώθησε το θεσμό της απασχόλησης εθελοντών στρατιωτών ( γνωστών σήμερα ως Εθελοντών Μακράς Υπηρεσίας), που απετέλεσε και την πρώτη προσπάθεια της χώρας για δημιουργία επαγγελματικού στρατού.
Το 2009 η υποχρεωτική θητεία των ανδρών ηλικίας μεταξύ 19 – 45 χρόνων μειώθηκε στους 9 μήνες. Επίσης προσανατολισμένη στην κατεύθυνσης της προώθησης του θεσμού ενός πλήρως επαγγελματικού στρατού, η κυβέρνηση υποσχέθηκε περαιτέρω μείωση της θητείας στους 6 μήνες. Η σκέψη αυτή ωστόσο τέθηκε στο περιθώριο, ένεκα σημαντικών ελλείψεων σε ανθρώπινο στρατιωτικό δυναμικό, μεγάλων οικονομικών δυσχερειών που αντιμετωπίζει η χώρα και της φυγοστρατίας το ποσοστό της οποίας το 2013 ανερχόταν στο 66% των κληρωτών. Αντίθετα από μέρους του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας υποβλήθηκε πρόταση για αύξηση της διάρκειας της θητείας από 9 σε 12 μήνες για αντιμετώπιση της κατάστασης αλλά δεν έγινε αποδεχτή.
Τουρκία
Όσον αφορά την Τουρκία, η οποία διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ ( 510.600) μετά τις ΗΠΑ, η υποχρεωτική θητεία σήμερα είναι 15 μήνες σε σχέση με 18 μήνες που ήταν προηγουμένως. Ο ανδρικός πληθυσμός της χώρας οφείλει να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία μεταξύ των ηλικιών 19 – 40 χρονών.Σημειώνεται ότι υπάρχουν εξαιρέσεις σχετικά με τη διάρκεια της θητείας. Για παράδειγμα, κληρωτοί με πανεπιστημιακή μόρφωση μπορούν να υπηρετήσουν 6 μήνες θητεία, ενώ άνδρες άνω των 30 ετών δύνανται να εξαγοράσουν τη στρατιωτική τους υπηρεσία. Επίσης από φέτος προβλέπεται ότι η υποχρεωτική θητεία θα μειωθεί στους 12 μήνες, γεγονός που σημαίνει μείωση του ανθρώπινου στρατιωτικού δυναμικού της χώρας κατά 70.000. Από την άλλη σημειώνεται ότι το πρόβλημα της φυγοστρατίας είναι οξύ και στην Τουρκία, ιδίως στις νοτιοανατολικές περιοχές, με τον ετήσιο αριθμό των φυγόστρατων να κυμαίνεται γύρω στις 60.000.
Η διαφοροποίηση των απειλών και του ρόλου των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων απαιτούν ένα μικρότερο αλλά και κατά πολύ πιο αποτελεσματικό στρατό από επαγγελματίες. Ήδη η Τουρκία διαθέτει ένα πυρήνα επαγγελματιών στρατιωτών, που βρίσκεται υπό συνεχή εξάσκηση και εκπαίδευση και αποτελεί τον ιστό που στηρίζει τη λειτουργία του όλου στρατιωτικού οικοδομήματος. Ο προγραμματισμός είναι για σταδιακή προώθηση του θεσμού του επαγγελματικού στρατού, γεγονός που θα συμβάλει σημαντικά στην ποιοτική ενίσχυση του στρατιωτικού δυναμικού της χώρας.
Τουρκοκύπριοι
Συζήτηση για μείωση της χρονικής διάρκειας της θητείας υπάρχει και για τις 5.000 των δυνάμεων των ενόπλων τουρκοκυπρίων στις κατεχόμενες από την Τουρκία περιοχές της Κύπρου, από 15 σε 12 μήνες με βάση σχετική πρόταση νόμου που έχει κατατεθεί στη λεγόμενη τουρκοκυπριακή βουλή.
Κύπρος
Στην Κύπρο, διακηρυγμένη πρόθεση των τελευταίων κυβερνήσεων ήταν η μείωση της θητείας από τους 26 μήνες σε επίπεδα κάτω των 19 μηνών μέχρι και 14 μήνες. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αναδιοργάνωση της Εθνικής Φρουράς, η εξασφάλιση νέων οπλικών και άλλων συστημάτων και η πρόσληψη ικανοποιητικού αριθμού οπλιτών, που συνεπάγεται δαπάνες μερικών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, καθώς και η αναβάθμιση της εφεδρείας.
Το 2002 η κυβέρνηση προχώρησε στη μείωση της θητείας κατά ένα μήνα στους 25 μήνες και αργότερα το 2008 στους 24 μήνες που ισχύει σήμερα. Αναφέρεται ότι μείωση της θητείας στους 19 – 18 μήνες ή στους 15 -14 μήνες θα σήμαινε την αντίστοιχη πρόσληψη αριθμού εθελοντών επαγγελματιών στρατιωτών. Ιδιαίτερα μείωση της διάρκειας της θητείας στους 14 – 15 μήνες απαιτεί την πρόσληψη 3.500 περίπου και πλέον μισθωτών οπλιτών - για υποφερτή κάλυψη του κενού που θα άφηνε η μείωση της δύναμης της Εθνικής φρουράς από 8.000 – 10.000 κληρωτούς σε 4.500.
Το 2010 είχε περάσει νομοσχέδιο επιλύοντας διάφορες εκκρεμότητες οργάνωσης και λειτουργίας της Εθνικής Φρουράς, προωθώντας μέτρα για αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος της φυγοστρατίας, καθώς και πρόνοια για τη πρόσληψη επαγγελματιών οπλιτών προετοιμάζοντας το έδαφος για μείωση της θητείας. Ωστόσο, εσωτερικές αντιδράσεις, η έκρηξη στο Μαρί και οι εξελισσόμενες δυσχερείς οικονομικές συνθήκες ανέκοψαν την πορεία υλοποίησης της μείωσης της θητείας στους 19 ή 18 μήνες και αργότερα στους 15 ή 14 μήνες. Η οικονομική κρίση και τα σκληρά μέτρα λιτότητας που επιβάλλει το «Μνημόνιο» για το «νοικοκύρεμα» των δημόσιων οικονομικών αποτελούν σήμερα σημαντικό εμπόδιο σε οποιοδήποτε τέτοιο σχεδιασμό για μείωση της στρατιωτικής θητείας, αφού θα απαιτούντο σημαντικοί οικονομικοί πόροι για την ικανοποίηση των προϋποθέσεων που απαιτεί η υλοποίηση του. Μείωση της θητείας, είτε στους 19-18 μήνες, είτε στους 15-14 μήνες, με απλώς την αναδιοργάνωση και χωρίς διάθεση των απαιτούμενων πόρων και την ικανοποίηση των ανωτέρω προϋποθέσεων, προφανώς δεν θα είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα για την Εθνική Φρουρά.
Διάρκεια θητείας αλλού
Τέλος συγκρίνοντας τη διάρκεια της θητείας στην Ελλάδα, την Τουρκία και την Κύπρο η κατάσταση παρουσιάζεται ως εξής: Μεταξύ των τριών χωρών, η θητεία στην Κύπρο ( που ανέρχεται στους 24 μήνες) είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια. Στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) η Κύπρος έχει τη μεγαλύτερη σε διάρκεια θητεία. Σε ορισμένες χώρες όπως η Αυστρία η θητεία έχει διάρκεια 6μήνες, στην Εσθονία 8 μήνες και συνεπώς είναι μικρότερης διάρκειας και από εκείνη στην Ελλάδα και την Τουρκία.
Εκτός της ΕΕ, στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό ή γειτονικό χώρο, 24 μήνες θητεία έχει η Ουκρανία και η Αρμενία. Επίσης 24 μήνες θητεία έχουν αρκετές άλλες χώρες πέραν της Ευρώπης και του περίγυρού της όπως η Υεμένη, το Καζακστάν, η Σιγκαπούρη, η Κολομβία, η Γουϊνέα και άλλες. Μεγαλύτερη σε διάρκεια υπηρεσία στις ένοπλες δυνάμεις έχουν η Αίγυπτος 12- 36 μήνες, το Ισραήλ 36 μήνες, η Συρία 30 μήνες, το Βιετνάμ 30 μήνες, η Βενεζουέλα 30 μήνες, η Νότιος Κορέα 26 και η Βόρειος Κορέα 5 – 12 χρόνια.
Τα ανωτέρω αποτελούν μερικές από τις πραγματικότητες που αφορούν το θέμα της στρατιωτικής υπηρεσίας, τόσο στην Ελλάδα, την Τουρκία και την Κύπρο, όσο και σε χώρες της Ευρώπης και αλλού.
Άριστος Αριστοτέλους
ENGLISH TEXT
Military service: Greece, Turkey and Cyprus
National security reasons, voters preferences, social, economic, technological and political requirements, exert pressure on governments to review the nature, quality and length of military service. What is the situation as regards the issue of national service in Greece, Turkey and Cyprus and how is it compared to the military service in Europe and other parts of the world?
Military service
Generally speaking, military service can be either voluntary or compulsory, or a combination of the two. Most countries require their citizens to serve for some time in the armed forces, either entirely voluntary or mandatory. In the category of countries with mandatory conscription fall Greece, Turkey and Cyprus, but they all have a limited number of volunteers (professional staff), too.
The phenomenon of military service is very ancient and is related to the possession and the direct or indirect use of lethal and destructive means, tools (weapons) by groups of people or states against rivals or enemies, to protect themselves from threats or to promote their own interests. The issue of military service in countries went through many phases, not only as regards the terms and conditions of the service of officers and soldiers as such but also in relation to the circumstances, staffing requirements , operation needs and military manpower utilization. The prevailing threat against a country, voter's attitude, the economic situation and the level of military technology are decisive factors in the formulation of policy and the decisions making process on this issue.
Greece
Greece's manpower in its armed forces stands at 144,350. Between the yeas 1985 and 2000, Greece launched a scheme for recruiting a limited number of professional soldiers (known as the Long Service Volunteers). That was the first attempt by the state to create a professional army. In 2009, the conscription of men aged between 19-45 years was reduced to 9 months.
Also oriented towards the idea of a fully professional army, the government promised a further reduction of the national service to 6 months. This, however, was sidelined due to the significant deficiencies in military human resources, the major economic difficulties facing the country and the fact that the draft avoidance in 2013 reached the rate 66 % of all conscripts. The Greek General Staff submitted a proposal for the increase of the length of the national service from 9 to 12 months to remedy the situation, but it was not accepted by the politicians.
Turkey
As for Turkey, whichhas the second largest army in NATO after the US, about 510,600, the conscription period is now 15 months compared to 18 months previously. The male population of the country has to serve his military service between the ages of 19 – 40. Also, this year, the conscription period is expected to be reduced to 12 months, which means a reduction of military manpower by 70,000. In Turkey, the problem of draft evasion is also very severe, considering that an estimated number of 60,000 individuals, especially at the southeastern provinces, avoid conscription.
The government believes that the diversification of threats facing the country and the role required for the Turkish Armed Forces, necessitate a smaller and much more effective army of professionals. Turkey’s planning envisages a gradual transformation of its armed forces to a professional force of volunteers.
Cyprus
In Cyprus, the declared intention of the last two governments was to reduce the length of the national service from 26 months to even less than 19 months to 14 months. A fundamental requirement for achieving this objective is, first, to reorganize the National Guard, introduce the appropriate technological systems and equipment and above all allocate substantial resources to employ professional soldiers.
In 2002, the government reduced the national service to 25 months and later in 2008 to 24 months. The current government’s declaration for a shorter period of national service of 14 or 15 months will require the employment of at least 3,500 volunteers to fill the gap, since the implementation of this policy will reduce the strength of the National Guard’s conscripts of 10,000 by about 4.500.
However, the economic crisis facing the country and the austerity measures constitute an important obstacle to any such planning, since it will require significant financial resources to meet the necessary conditions for maintaining or even enhancing the effectiveness of the National Guard.
Comparisons
The length of the national service in Cyprus (24 months) is the longest not only as compared to that of Greece and Turkey, but also in the European Union. In some countries such as Austria, the national service lasts for 6 months, in Estonia 8 months and are, therefore, shorter than that of Greece and Turkey.
Outside the EU, countries with a 24 months military service are Ukraine, Armenia, Yemen , Kazakhstan , Singapore, Colombia , Guinea and others. The longest service in the armed forces have North Korea 5 - 12 years, Egypt 12 - 36 months, Israel 36 months, Syria, Vietnam and Venezuela 30 months and South Korea 26 months.
