18.10.11

Οθωμανιακοί....


Η «Οθωμανία» σε ανοδική πορεία στην Τουρκία

Η «Οθωμανία», το μαζικό ενδιαφέρον σε οτιδήποτε το οθωμανικό, έχει καταστεί η νέα τάση στην Τουρκία κατά τα τελευταία χρόνια. Το φαινόμενο δε διαπιστώνεται μόνο στη δημοτικότητα τηλεοπτικών σειρών όπως «Ο μεγαλειώδης αιώνας», που παρουσιάζει τη ζωή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή και του χαρεμιού του.Αυτό αντανακλάται και στις αυξημένες πωλήσεις βιβλίων για την οθωμανική ιστορία, σε κοσμήματα οθωμανικής τεχνοτροπίας, μουσιακές εκθέσεις, την αναπαλαίωση οθωμανικών κτιρίων και την οθωμανική καλλιγραφία.


Αν και η μεγάλη δημοτικότητα έχει και μια κάποια εμπορική διάσταση, η οθωμανική κληρονομιά της Τουρκίας μπορεί να είναι σε θέση να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς για την ενεργό περιφερειακή διπλωματία της χώρας, τη διεύρυνση των αγορών και την αποτροπή των εσωτερικών διαφορών μέσα στην κοινωνία.

Σύμφωνα με τον Ζεϊνέπ Ερτούγκ, ο οποίος διδάσκει οθωμανικό πολιτισμό και ιστορία στο πανεπιστήμιο της Ιστανμπούλ, οι κύριοι λόγοι αυτού του αυξημένου ενδιαφέροντος είναι δύο.«Ο πρώτος λόγος είναι η αναζήτηση ταυτότητας από μια κοινωνία η οποία έχει σε μεγάλο βαθμό ενσωματωθεί στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, ενώ ο δεύτερος είναι η όψιμη μεσαία τάξη που γίνεται ολοένα πλουσιότερη και πιο περίεργη για τον αριστοκρατικό τρόπο ζωής».

Οι ειδικοί, ωστόσο, δεν θεωρούν την τάση αυτή ως εγκατάληψη της κεμαλικής ιδεολογίας ενός κράτους το οποίο επεδίωκε, κατά τα πρώιμα στάδια της Δημοκρατικής εποχής, να διαχωρίσει τον εαυτό του από το οθωμανικό του παρελθόν. Αντίθετα, η νέα τάση αντανακλά αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν οι άνθρωποι την οθωμανική κουλτούρα.

Όπως εξηγεί ο καθηγητής Εμρέ Αλκίν του πανεπιστημίου Kemerburgaz, οι άνθρωποι διδάσκονταν μέχρι πρόσφατα ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν απλώς ένας κρατικός μηχανισμός.«Όμως, παρά τις αναγκαστικές παραλείψεις και τις διστακτικές αναπολήσεις, κατέστη φανερό ότι η έννοια του Οθωμανισμού είναι ουσιαστικά ένας τρόπος του «ζειν», που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τομέων, από την ενδυμασία έως τον τρόπο ζωής και από τη μαγειρική έως τα κοσμήματα και τη διακόσμηση», είπε στους SETimes.

Η τάση έχει κάνει περισσότερους ανθρώπους να νοιώθουν υπερηφάνεια για το οθωμανικό τους παρελθόν.

«Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι για πολύ καιρό ένοιωθαν άβολα ακούγοντας ότι το παρελθόν τους είχε κακή φήμη. Τώρα όμως είναι πολύ χαρούμενοι που μαθαίνουν ότι το παρελθόν τους δεν ήταν και τόσο άσχημο. Απεναντίας, ήταν μεγαλοπρεπές», είπε ο Ερτούγκ.

Η οθωμανική εποχή δεν μπορεί ωστόσο να εκλαμβάνεται ως μονολιθική, αλλά ως αποτελούμενη από διάφορα στάδια, μερικά ένδοξα, άλλα τα οποία χαρακτηρίζονται από ήττες. Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι μπορούν να περηφανεύονται για συγκεκριμένες περιόδους του οθωμανικού τους παρελθόντος, με κάποια δόση νοσταλγίας.

«Μακροπρόθεσμα, μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση όταν κάποιος σου κάνει την ερώτηση: Λοιπόν, γιατί έκλεισε μια τόσο ένδοξη εποχή;» αναφέρει ο ιστορικός Αχμέτ Κούιας από το πανεπιστήμιο Γαλατάσαραϊ.

Ενώ κάποιοι ειδικοί, όπως ο Κούιας, θεωρούν την τάση αυτή ως ωρίμανση ενός ενδιαφέροντος τριών-τεσσάρων δεκαετιών, άλλοι βλέπουν μια επιφανειακή διάσταση στην τάση αυτή.

«Αν και υπήρχε πάντοτε αδιάλειπτο ενδιαφέρον για τα πεδία που έχουν σχέση με την οθωμανική αυτοκρατορία, το σημερινό ενδιαφέρον είναι μάλλον επιδερμικό σε σχέση με τα λογοτεχνήματα του παρελθόντος τα οποία εξετάζουν ό,τι το οθωμανικό ως πολιτική κληρονομιά», λέει ο Σελίμ Κουρού, επίκουρος καθηγητής τουρκικών και οθωμανικών μελετών του πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον.

Για τον Κουρού, το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται στις τηλεοπτικές σειρές, τα πρότυπα των αγαθών σε εμπορικά κέντρα και τα οπτικά μέσα δημοσίευσης είναι ένας τρόπος αναζωογόνησης της εσωτερικής και της διεθνούς αγοράς της Τουρκίας.

«Το όψιμο αυτό ενδιαφέρον σε οτιδήποτε το οθωμανικό εξηγείται καλύτερα από το γεγονός ότι το υπό συζήτηση θέμα έχει αποκτήσει κάποια μετα-αξία στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς», εξήγησε.

Κατά τον Κούρου, αυτό το εκπορευόμενο από το κέρδος ενδιαφέρον εκδηλώνεται εις βάρος των ιστορικών έργων του περασμένου αιώνα που συνέγραψαν εξέχοντες ακαδημαϊκοί, ερευνητές και καλλιτέχνες.

Παρόλα αυτά, το οθωμανικό κληροδότημα μπορεί να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς για την Τουρκία όσον αφορά την εξωτερική της πολιτική και την υπερνίκηση των προβλημάτων ταυτότητας.

Ο Πελίν Γκούντες Μπακίρ, στέλεχος του AKP από το Καϊσερί, είπε ότι η Οθωμανική Αυτοκρατία ήταν ένα «χωνευτήρι» ανθρώπων με διαφορετικές ταυτότητες και θρησκείες στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή.«Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν κέντρο ανεκτικότητας, ειρήνης και πολιτικής σταθερότητας κατά τους πέντε αιώνες της ύπαρξής της στη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Από την άποψη αυτή, είναι λογικό το οθωμανικό μοντέλο να αποτελεί σημείο αναφοράς της τουρκικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια», είπε.«Η ιστορία μας δείχνει ξεκάθαρα ότι η Τουρκία έχει τη δυνατότητα να παίξει σημαντικό ρόλο κατά τις προσεχείς δεκαετίες στη διασφάλιση της ειρήνης, της σταθερότητας και της οικονομικής αυημερίας, όχι μόνο στα Βαλκάνια αλλά και στη Μέση Ανατολή», είπε ο Μπακίρ.

Ωστόσο, το ανανεωμένο ενδιαφέρον στην οθωμανική κληρονομιά δεν είναι κάποια αταβιστικό ιμπεριαλιστικό κίνητρο, που συχνά αναφέρεται ως νεο-οθωμανισμός. Απεναντίας, αποτελεί λογική συνέπεια των γεωπολιτικών αλλαγών και των οικονομικών αναγκών στην μεταψυχροπολεμική εποχή.

Κατά τον Κούιας, αυτό που εσφαλμένως χαρακτηρίζεται ως νεο-οθωμανισμός είναι, στην ουσία, η αναζήτηση νέων αγορών στη γειτνειάζουσα με την Τουρκία γεωγραφική περιοχή. «Επομένως, δεν είναι ζήτημα πολιτισμικής επέκτασης αλλά, απεναντίας, επιθυμία επέκτασης του οικονομικού της ζωτικού χώρου».

Ο Μουσταφά Ακιόλ, πολιτικός σχολιαστής στην Τουρκία, θεωρεί επίσης πως δεν πρόκειται για μια νεο-ιμπεριαλιστική προσπάθεια. «Απεναντίας, εάν φαντασθούμε την ιδέα με λογικό τρόπο, μπορεί να αποτελέσει ένα πολλά υποσχόμενο όραμα για αυτούς που χαράσσουν πολιτική».Για τον Ακιόλ, όταν ανακαλεί στη μνήμη του τους ιστορικούς δεσμούς με τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή, «υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος της υπερ-εξιδανίκευσης, εάν αυτό δεν γίνει με μετριοπαθή τρόπο».

Παρόλο που κάποιοι έχουν ερμηνεύσει την ενεργό πολιτική της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή ως αλλαγή κατεύθυνσης και απομάκρυνση από τη Δύση, ο Ακιόλ δεν βλέπει το αυξημένο ενδιαφέρον στην οθωμανική κληρονομιά της Τουρκίας ως απόρριψη της Ευρώπης.«Η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελεί ήδη σημαντικό μέρος της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής με τις συμμαχίες που καθιέρωσε με ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Γαλλία και το ΗΒ. Επομένως, το οθωμανικό παρελθόν δεν αφήνει εκτός την Ευρώπη, παρότι η πορεία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ δεν φαίνεται να είναι και τόσο ευοίονη σήμερα», εξήγησε ο Ακιόλ.

Πιο σημαντικό ίσως, όσον αφορά την σταθερότητα στο εσωτερικό, το ανανεωμένο ενδιαφέρον στην οθωμανική κληρονομιά μπορεί να αποτελέσει ένα θετικό βήμα προς την εκ νέου ανακάλυψη του πλουραλισμού μέσα στα πλαίσια της τουρκικής κοινωνίας. «Με άλλα λόγια, το οθωμανικό παρελθόν μπορεί να αποτελέσει για την κοινωνία ένα σταθερό σημείο αναφοράς προκειμένου να καταφέρει να προσδιορίσει τα διάφορα τμήματα που τη συνθέτουν, όπως π.χ. τους Κούρδους και τους μη μουσουλμάνους», είπε.
Το παρόν περιεχόμενο ανατέθηκε για τους SETimes.com.
infognomon politics